4.6.
Gidroenergetik qurilmalarning elektr ulanish sxemasi
Sxemalarning turlari va ularning vazifasi.
Elektr stansiya (podstansiya)lar
elektrik ulanishlarining bosh sxemasi - bir-biri bilan oʻzaro ulangan natural
koʻrinishdagi asosiy elektr jihozlari (generator, transformator, liniyalar), yig’ma
shinalar, kommutatsion va boshqa birlamchi apparaturatlar bilan ular orasida
natural koʻrinishda bajarilgan barcha ulanishlar majmuidir.
103
Bosh sxemani tanlash elektr stansiya (podstansiya) elektr qismini
loyihalashda asosiy mezon hisoblanadi, chunki u elementlarning toʻliq tarkibini va
ular orasidagi bog’lanishni aniqlaydi. Tanlangan bosh sxema elektrik
ulanishlarning prinsipial sxemasi, oʻz ehtiyoji sxemasi, ikkilamchi ulanishlarning
sxemasi, montaj va boshqa sxemalarni tuzishda boshlang’ich ma’lumot
hisoblanadi.
Bosh sxemalar chizmada bir chiziqli qilib tasvirlanib, bunda qurilmaning
hamma elementlari uzilgan holatda boʻladi. Ayrim hollarda sxemaning ayrim
elementlarini ish holatida koʻrsatishga yoʻl qoʻyiladi.
4.17- rasm. Sxemalar turlari (110/10 kV li podstansiya misolida) a –
struktur; b – bosh soddalashtirilgan; v – to‘liq prinsipial; g - operativ
104
Sxemaning hamma elementlari bilan ular orasidagi bog’lanishlar
konstruktorlik hujjatlarining yagona sistemasi standartlariga muvofiq koʻrsatiladi.
Elektr qurilmalarni loyihalashda bosh sxemani tuzishdan oldin elektr
energiya (quvvat)ni berishning struktura sxemasi tuzilib, unda elektr qurilmaning
asosiy funksional qismi (taqsimlagich qurilma, transformatorlar, generatorlar) va
ular orasidagi bog’lanish koʻrsatiladi. Struktura sxemalar keyinchalik prinsipial
sxemalarni yanada toʻlaroq va batafsilroq ishlab chiqish, shuningdek elektr
qurilmaning ishi bilan umumiy tanishib chiqish uchun xizmat qiladi.
Bu sxemalarning chizmalarida funksional qismlar toʻg’ri burchaklar yoki
shartli grafik tasvirlar koʻrinishida (4.17-rasm, a) tasvirlanadi. Sxemada apparatlar
(uzgichlar, ajratgich, tok transformatori va hokazolar) dan hech qaysisi
koʻrsatilmaydi.
4.17-rasm, b da shu podstansiyaning bosh sxemasi ayrim apparatlarsiz - tok,
kuchlanish transformatorlarisiz, razryadniklarsiz koʻrsatilgan. Bunday sxema
elektrik ulanishlarning soddalashtirilgan prinsipial sxemasi boʻladi. Toʻliq
prinsipial sxemada (4.17-rasm, v) birlamchi zanjirning hamma apparatlari,
ajratgich va uzgichlarning yerga ulovchi pichoqlari, shuningdek, qoʻllaniladigan
apparatlarning tiplari koʻrsatiladi. Operativ sxemada (4.17-rasm, g) shartli ravishda
ajratkich va yerga ulovchi pichoqlar koʻrsatilgan. Har bir smenada navbatchilik
qiladigan xodim tomonidan shu apparatlarning haqiqiy holati (ulangan, uzilgan)
sxemada koʻrsatiladi.
Elektr qurilmalarning sxemalarini tanlashda quyidagi talablar hisobga
olinadi:
Elektr stansiya yoki podstansiyalarning energetika sistemadagi vazifasi
hamda ahamiyati.
Energetika sistemada parallel ishlayotgan elektrortansiyalar
bajaradigan vazifasiga qarab keskin farqlanadi. Ulardan biri
bazisli
boʻlib asosiy
yuklamada ishlasa, boshqlari -
pikoviy
boʻlib, faqat maksimal yuklama vaqtida
sutkada toʻliq ishlamaydi, uchinchisi ularning issiqlik iste’molchilari (IEM) talab
etadigan elektrik yuklamada ishlaydi. Elektr stansiyalarning turli vazifasi, hatto
ulardagi ulanishlar soni bir xil boʻlishiga qaramay elektr ulanishlarning turli
105
sxemalarini qoʻllash maqsadga muvofiq ekanligini koʻrsatadi.
Podstansiyalar ayrim iste’molchilarni yoki butun bir rayonni ta’minlash
uchun, energosistemaning bir qismini yoki turli energosistemalarni bog’lash uchun
xizmat qilishi mumkin. Nimstandiyaning vazifasi uning sxemasini aniqlaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |