Gidroekologiya

Oligotrof ko’llar chuchuk, suvi sovuq, kislorodga boy, lekin, biologik mahsuldorligi kam;

Evtrof tipdagi ko’llarning chuqurligi past, tez isiydi, gulli o’simliklar va ipsimon suvo’tlar ko’p. Plankton va bentosga boy. Suv yuzasidan tubga qarab kislorod miqdori kamayib boradi, qishda, ayrim hollarda yozada ham suvda kislorodning yetishmasligidan o’lat kasalligi kuzatiladi;

Distrof ko’llar suvida erigan gumin moddalar ko’p bo’lganligi tufayli suvning rangi jigarrang ko’rinishda bo’ladi. Bunday ko’llarda gidrobiontlar kam, gulli o’simliklar va bentosda hayvonlar uchramaydi yoki kam uchraydi.

Professor V.I.Jadin ko’llarni biologik mohiyatlariga qarab 3 ta katta guruhga va ularni o’z navbatida 12 ta kichik guruhchalarga bo’ladi, ya’ni:
I. Oligotrofdan evtrofgacha bo’lgan ko’llar. Ular o’z navbatida 5 ta kenja kenja guruhga bo’linadi:

• 
  Ultra-oligotrof ko’llar – bu kenja guruhga kiruvchi ko’llar juda chuqur (100 m dan ortiq), tektonik yoki vulqon harakati tufayli paydo bo’lgan. Suvi sovuq, kislorodga boy. Gulli o’simliklar, plankton, bentos kam. Bu guruhga Ladoga, Teletsk, Baykal, Sarez, Iskandarko’l ko’llari misol bo’ladi.
  
• 
  Oligotrof ko’llarga tektonik, vulqon yoki muz erroziyasi sababli hosil bo’lgan ko’llar kiradi, chuqurligi 100 metrgacha, suvi sovuq, kislorodga boy gidrobiontlar ancha yaxshi rivojlangan. Bu guruhga Kvkaz, O’rta Osiyo, Oltoyning tog’ mintaqasida joylashgan ko’llar kiradi. Masalan Sarichelak, Marxako’l.
  
• 
  Mezotrof ko’llar kelib chiqishi boyicha muzliklar eroziyasi tog’ jinslarining to’planishi kabi karayonlarga bog’langan, chuqurligi 20-30 m atrofida suvi toza. Bunday ko’llar yuqori tog’ tog’ mintaqalarida (masalan, Zorko’l, Sonko’l, va Rus tekisliklari, Sibir va Uzoq Sharqning ko’llari kiradi) uchraydi.
  
• 
  Evtrof ko’llar uncha chuqur bo’lmaydi (10-20 m) past tekisliklarda joylashgan, daryo yer osti va oqava suvlarni to’planishidan yuzaga kelgan. Suv ko’l tubigacha isiydi, lekin, ko’l tubida kislorod kam, loy-loyqa tim qora rangli. Gulli o’simliklar, plankton va bentosga va baliqlarga boy. Bu guruhga Arnasay, Sariqamish, Zaysan, Xanka kabi ko’llar misol bo’la oladi.
  
• 
  Evtrof kichik ko’llar uncha chuqur emas (6-7 m gacha) organic modda va qoldiqlarga boy ko’l tubi qora loyqali, kislorod kam shu sababli qishda o’lat kasalligi kuzatiladi. Ko’l chetlarida qalin qamish qo’g’azor suvda gulli o’simliklar ko’p, hayvonlar kam.
  

Bu guruhga Bekobod-Dalvarzin ko’llari misoldir.