Germaniyani korrupsiyaga qarshi kurashish yo’li

Germaniyani korrupsiyaga qarshi kurashish yo’li

Davlat hokimiyati institutlarining samaradorligini oshirish - davlat boshqaruvining eng muhim va dolzarb vazifalaridan biri bo‘lib, malakali xodimlar tarkibini yaratmasdan va korrupsiyaga qarshi kurashmasdan turib bu vazifalarni amalga oshirib bo‘lmaydi.

Xorijiy mamlakatlarda davlat xizmatchilarining kasbiy mahoratini oshirish, korrupsiya va xizmat mavqeini suiste’mol qilish holatlarini oldini olish yo‘li bilan davlat boshqaruvini samaradorligiga erishish maqsadida rotatsiya usulidan keng foydalaniladi.

Germaniyada rotatsiya davlat idoralarida korrupsiyani oldini olish maqsadida ko‘p yillardan beri amalga oshirilib keladi. Korrupsiyaga ko‘proq ta’sirli lavozimlarni egallagan xizmatchilarni rotatsiya qilishga alohida e’tibor qaratiladi. Bunday lavozimlarda xizmat qilish muddati 5 yilgacha qilib belgilangan bo‘lib, bu muddatni cho‘zish uchun zarur hujjatlarda tegishli yozuvlarni kiritish shart. Bu talab xodimlarni lavozimlarga joylash jarayoni ustidan nazoratni kuchaytiradi, bunday qarorni qaysi mansabdor qanday sabablarga asoslanib qabul qilganini aniq ko‘rsatib turadi. Bu esa o‘z o‘zrnida mansabdor shaxslarning ma’suliyatini oshishiga xizmat qiladi.

Germaniyalik ekspertlarning fikriga ko‘ra, rotatsiya tufayli korrupsiya holatlari darajasi pasayishiga quyidagi omillar sabab bo‘ladi:

- alohida shaxs va davlat xizmatchisining qayta uchrashish ehtimoli kamayadi;

- pora taklif etishi mumkin bo‘lgan alohida shaxs keyinchalik lavozimga kelgan yangi xizmatchi tomonidan o‘zining oldingi “marhamati” hisobga olinishiga ishonch hosil qilolmaydi;

- alohida shaxs pora taklif qilsa yangi davlat xizmatchisining javobi qanday bo‘lishini bilmaydi. Davlat xizmatchilarini rotatsiya qilish borasidagi Germaniya tajribasi tadqiqotchilar tomonidan ijobiy baholanadi.

Xodimlarni rotatsiya qilish mintaqalararo va davlat xizmati tarmoqlari o‘rtasida ham amalga oshiriladi (Fransiya, Xitoy). Birinchi holatda davlat xizmatchilarini ko‘proq rivojlangan mintaqalardan nisbatan kam rivojlangan hududlarga yuboriladi. Ikkinchi holatda esa xizmatchilarni davlat idorasining boshqa tarkibiy qismlariga rotatsiya qilish orqali ularni yangi kasbiy tajriba va ko‘nikmalarni egallashiga ahamiyat beriladi.

Germaniyada muayyan funksiyalardan qat’i nazar, davlat xizmatchilari o‘z vazifalarini butun jamiyat manfaati uchun xolis va adolatli bajarishlari shart.

Germaniyada korrupsiyaga qarshi kurashning birinchi vazifasi rasmiy sirlarni saqlashdan iborat. Davlat xizmatchisi, shuningdek, o‘z faoliyati davomida unga ma’lum bo‘lgan ma’lumot va haqiqatlarni yashirishi kerak. Davlat xizmatchisi ruxsat olmasdan turib guvohlik berishga, hatto sudda ham bayonot berishga haqli emas.

Davlat xizmatchisi xizmat ko‘rsatishdan boshqa har qanday ish uchun oldindan yuqori darajadagi rahbarining roziligini olishi talab qilinadi. Davlat xizmatchisi uchun ruxsatnomalar faqat ilmiy muassasalarda va o‘qitish hamda tadqiqotlar bilan bog‘liq faoliyat uchun talab qilinmaydi.

Davlat xizmatchilari biron-bir tadbirkorlik faoliyati bilan shaxsan yoki vakolatli vakillari orqali shug‘ullanish huquqiga ega emas.

Federal hukumat qonun kuchiga ega qaror chiqarish yo‘li bilan davlat xizmatchilarining o‘rindoshlik asosida ishlash tartibini belgilaydi. Unda qaysi faoliyat davlat xizmati deb hisoblanadi yoki unga tenglashtiriladi; davlat xizmatchisi qo‘shimcha ishi uchun haq oladimi; davlat xizmatchilarining qaysi toifalari ruxsatnoma olishga majbur kabi masalalar aniqlashtiriladi. Ishchilarning turli toifalari bir yilda oladigan eng ko‘p haq miqdori va uni hisoblash tartibi belgilanadi.

Agar xizmatga oid munosabatlar tugatilgandan so‘ng davlat xizmatchisi o‘zining oxirgi besh yillik xizmat faoliyati bilan bog‘liq ishda ishlasa, oxirgi xizmat joyida buni e’lon qilishi kerak. Uning faoliyati, agar xizmat manfaatlari uchun zarar yetkazishi mumkin bo‘lsa, taqiqlanadi. Bu taqiq davlat xizmatining eng yuqori instansiyasi tomonidan joriy etiladi va xizmat munosabatlari tugaganidan keyin 5 yil o‘tgach tugaydi.

Davlat xizmatchilarining zimmasiga yuklatilgan vazifalarni bajarmasligi yoki lozim darajada bajarmasligi oqibatlari batafsil tartibga solinadi. Davlat xizmatchisi (Federal intizomiy huquq haqidagi nizomga muvofiq) o‘z vazifalarini bajarish tartibini buzgan deb topilsa, jinoyat sodir etgan deb hisoblanadi.

Davlat xizmatiga bog‘liq bo‘lgan yuqori talab va cheklovlarga yarasha Germaniyada yuqori maosh va boshqa to‘lovlar, ish joyining barqarorligi va yuqori turmush darajasini ta’minlash kafolatlanadi.

Germaniyaning davlat apparatida korrupsiyaga qarshi kurashish tizimining asosiy bo‘g‘ini, bu, federal va yer vazirliklari, idoralaridagi korrupsiyaga qarshi kurashish bo‘yicha maxsus bo‘linmalar (odatda bo‘limlar)dir.

Janubiy Koreya korupsiyaga qarshi kurashishi yo’li

Koreya Respublikasida 2008-yil 29 fevralda Korrupsiyaga qarshi kurashish bo’yicha mustaqil komissiya tashkil etildi va (ingl. Anti-Corruption and Civil Rights Comission) faqat Prezdent oldida hisobdor hisoblanadi, ushbu komissiya mamlakatda antikorruptsion siyosatni muvofiqlashtiradi, korrupsiyaga qarshi kurashish sohasida qonunchilikni takomilashtirish bilan shug’ullanadi, korrupsiyaviy xaf-xatarlardan xabordor etish maqsad bo’yicha xalqaro hamkorlikni amalga oshiradi, antikorrupsion dasturlarning amalga oshirilishi yuzasidan davriy hisobatlar taqdim etiladi hamda boshqa bir qator vazifalarni bajaradi.

Transparency International xalqaro tashkilotining 2019 yilgi korrupsiyani qabul qilish indeksi mamlakatni 180 mamlakat ichida 39-o'rinni egalladi. Bu qo'shni Yaponiyadan ham yomonroq o'rinni egalladi, bu korrupsiyaga qarshi kurashish nuqtai nazaridan yaxshiroq edi.^[1]

2015 yilda, Li Van Ko, Janubiy Koreyaning sobiq bosh vaziri, korruptsiya mojarosiga aralashib, prezidentning obro'siga ham putur etkazganidan so'ng iste'foga chiqdi, Park Kin Xe. Li Van Ko 2015 yilning fevralida bosh vazir bo'lgan edi. Ammo ish boshlaganiga ikki oy bo'lganida, Sung Van-jong, qurilish boyligi, o'z joniga qasd qilib, undan pul olganlarni ayblagan yozuv qoldirgan. Sobiq bosh vazir ushbu ro'yxatda bo'lgan. Li Van Ko dastlab ayblovni rad etdi va o'z lavozimini bo'shatish niyatida emasligini ko'rsatdi. Biroq, u oxir-oqibat iste'foga chiqishni taklif qildi.^[2]

Bunday janjallar natijasida, boshqa voqealar bilan bir qatorda, Sewol falokati bilan birga, Iqtisodiy Hamkorlik va Rivojlanish Tashkiloti (OECD) tomonidan 2015 yilda e'lon qilingan hisobotida "Janubiy Koreyaliklarning deyarli 70 foizi o'z hukumatiga ishonmaydi, shu bilan birga ularning 30 foizidan kamrog'i mamlakat sud tizimiga ishonadi. " Ushbu ko'rsatkich OECD o'rtacha ko'rsatkichidan sezilarli darajada past, bu 41,8 foizni tashkil etdi. 2015 yilda Janubiy Koreyada aholining ishonch darajasi past bo'lishiga qaramay, bu 2007 yildagi ko'rsatkichdan kamida 10 foizga yuqoriroq edi.^[3]

The hukumat korruptsiyaga qarshi kurashish uchun choralar ko'rdi, masalan, himoya qiluvchi "Jamoat manfaatlarini himoya qiluvchi hushtakbozlarni himoya qilish to'g'risida" gi qonun hushtakbozlar davlat va xususiy korruptsiya hamda chet el poraxo'rligi to'g'risida xabar beradiganlar. Korrupsiyaga yo'l qo'ymaslik uchun davlat xizmatlari ham raqamlashtirildi.^[4] Biroq, katta chaebols jiddiy qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi, chunki ular orasida noqonuniy ish yuritish hanuzgacha keng tarqalgan. Ba'zi yirik konglomeratlar jalb qilingan soliq to'lashdan bo'yin tovlash korruptsiya va ularning Janubiy Koreya iqtisodiyotidagi qudratli roli korruptsiyani tekshirishni juda qiyinlashtirdi.^[5]