Geosiyosat asoslari

Buyuk davlatchilik shovinizmi - Bir davlatning boshqa davlat yoki davlatlar ustidan siyosiy, mafkuraviy, iqtisodiy va harbiy hukmronligini o‘rnatishga qaratilgan nazariya va amaliyot.
Xususan, X1X asr oxiridan boshlab Rossiya imperiyasining hukmron doiralari boshqa xalqlarga, jumladan, o‘rta Osiyo xalqlariga nisbatan ana shunday siyosat olib borganlar. Buyuk davlatchilik shovinizmi siyosati Avstro-Vengriya imperiyasi, Turkiya sultonligida ham kuchli bo‘lgan. Ikkinchi jahon urushida Germaniya fashizmi bu siyosatdan kelib chiqib, nemislarni “oliy” irq, ular jahondagi barcha xalqlar ustidan hukmron bo‘lishlari kerak, deb targ‘ib qilishgan. Urushdan keyingi davrlarda ham bir qancha mamlakatlar buyuk davlatchilik siyosatini xilma xil ko‘rinishda olib bormoqdalar.
Buyuk o’yin – “Greatgame” - konsepsiyasi xalqaro munosabatlar tarixida ikki bosqich yoki ikki to‘lqindan iborat. Konsepsiya ob’yekti Markaziy Osiyo mintaqasi, predmeti esa mazkur mintaqadagi siyosiy jarayonlar. Konsepsiya sub’yektlari Buyuk Britaniya va Rossiya.
Konsepsiyaning ikkinchi to‘lqini XX asr oxirida yangi mustaqil davlatlar - Ozarbayjon, Tojikiston, Turkmaniston, O‘zbekiston, Qirg‘iziston va Qozog‘istonni o‘z nazoratiga olish istagi bilan Turkiya va Eron davlatlari tashabbuskorligida shakllandi. Keyinchalik bu ikki davlat qatoriga AQSH, Pokiston, Rossiya, Xitoy, Hindiston va boshqa yetakchi davlatlar ham qo‘shildi. Ba’zan mutaxassislar o‘rtasida konsepsiya ikkinchi to‘lqini “New Great game” – “Yangi buyuk o‘yin” konsepsiyasi deb ham qo‘llanilmoqda.
Chegaraviy maydon - Bunday maydonda ma’lum bir milliy jamoa istiqomat qilsada, davlatning u yerda nazorat qilish funksiyasi rasmiy xarakterda bo‘lib, yashayotgan odamlar turmush tarzi chegaradosh davlatga yaqinroq bo‘ladi.
Chorrahaviy yoki tutashgan maydon - Qanday milliy jamoalarning yashashidan qat’iy nazar, ikki yoki undan ko‘proq davlatlar da’vogar bo‘lgan geosiyosiy borliq. Biroq u chegaraviy maydondan milliy jamoaning atrofida emas, endemik maydon ichkarisida joylashgan bo‘lishi bilan (masalan, Tog‘li Qorabog‘), mintaqadagi jamoaning etnik va diniy tarkibi tarixan o‘sha jamoaga mansub bo‘lsada, borliqning bugungi davlatlar chegarasida chorrahaviy xarakter kasb etayotganligi bilan farqlanadi.