Geografiyasi

9.1-jadval 
Qishloq xo‘jaligi rivojlanishi ko‘rsatkichlari (%) 
Dunyo 
mamlakatlari 
Qishloq xo‘jaligida 
bandlik (foizda) 
YaIM qishloq 
xo‘jaligining ulushi (%) 
AQSh 
2 
1,2 
Kanada 
3 
2,2 
Yaponiya 
5 
1,3 
Fransiya 
2 
2,5 
Italiya 
5 
2,2 
Avstraliya 
4 
8,3 
Rossiya 
10 
5,0 
Polsha 
18 
3,0 
Dunyo mamlakatlari tarkibiga ko‘ra rivojlangan mamlakatlarda YaIMda 
qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishini salmog‘i va qishloq xo‘jaligida bandlik 
davlatning rivojlanish darajasiga qarab pasayib borgan. Rivojlangan davlatlardan 
AQShda YaIMda qishloq xo‘jaligining ulushi 1,2 foiz, qishloq xo‘jaligida bandlik 
2 foizga teng bo‘lgan, Kanadada YaIMda qishloq xo‘jaligining ulushi 2,2 foiz, 
qishloq xo‘jaligida bandlik 3 foizga teng bo‘lgan, Yaponiyada YaIMda qishloq 
xo‘jaligining ulushi 1,3 foiz, qishloq xo‘jaligida bandlik 5 foizga teng bo‘lgan, 
Fransiyada YaIMda qishloq xo‘jaligining ulushi 2,5 foiz, qishloq xo‘jaligida bandlik 
2 foizga teng bo‘lgan, Italiyada YaIMda qishloq xo‘jaligining ulushi 2,2 foiz, 
qishloq xo‘jaligida bandlik 5 foizga teng bo‘lgan, Avstraliyada YaIMda qishloq 

---

6 
xo‘jaligining ulushi 8,3 foiz, qishloq xo‘jaligida bandlik 4 foizga teng bo‘lgan, 
Rossiyada YaIMda qishloq xo‘jaligining ulushi 5 foiz, qishloq xo‘jaligida bandlik 
10 foizga teng bo‘lgan, Polshada YaIMda qishloq xo‘jaligining ulushi 3 foiz, qishloq 
xo‘jaligida bandlik 18 foizga teng bo‘lgan.
Rivojlangan davlatlar qishloq xo‘jaligida fermer xo‘jaliklarini rivojlanish 
xususiyatlari:
• 
agrar islohotlarning to‘g‘ri olib borilishi; 
• 
fermer xo‘jaliklarida fan-texnika yutuqlaridan keng foydalanish; 
• 
yuksak darajadagi intensivlik, uning natijasida ishlab chiqarishni keng 
miqyosda mexanizatsiyalashganligi, avtomatlashtirilganligi va elektrlashtirilganligi; 
• 
fermer xo‘jaliklariga davlat tomonidan subsidiyalarning ajratilishi; 
• 
fermer 
xo‘jaliklarida 
yetishtirilgan 
mahsulotlar 
eksportining 
rivojlanganligi; 
• 
femer xo‘jaliklarini tor doirada ixtisoslashganligi (mexanizatsiyaning 
yuksak darajadaligi fan yutuqlaridan keng foydalanish); 
• 
fermer xo‘jaliklarida yetishtirilgan qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini 
saqlash, sotish, qayta ishlash tizimini rivojlanganligi;
• 
fermer xo‘jaliklarida agrotexnikaning rivojlanganligi, tuproq unumdorligi 
oshib borishi, ekinlar hosildorligining yuqorligi; 
• 
fermer xo‘jaliklarida bandlik darajasini pastligi, mehnat unumdorligining 
yuqoriligi va boshqalar. 
Rivojlangan davlatlar qishloq xo‘jaligining fermer xo‘jaliklari yuqori 
xususiyatlar natijasida jahon qishloq xo‘jaligida yuqori mavqyeni egallamoqda. 
Rivojlangan mamlakatlar fermer xo‘jaliklarida iqtisodiy munosabatlar 
murakkablashuvi, davlat tomonidan qishloq xo‘jaligini qo‘llab-quvvatlash, 
rag‘batlantirishni kengayishi qishloq xo‘jaligini va unda fermer xo‘jaliklarining 
taraqqiyotini keskin ravishda tezlashishiga sabab bo‘lgan. 
Rivojlangan davlatlar qishloq xo‘jaligida fermerlik harakatining rivojlanishi 
qishloq aholisining ongu tafakkuri, dunyoqarashi, ishga, hayotga munosabatini 
butunlay o‘zgartirib, o‘z kuchi va imkoniyatlariga bo‘lgan ishonchini 
mustahkamlagan, ularniig siyosiy, huquqiy, ma'daniy saviyasi va ijtimoiy faolligini 
oshirgan.
Rivojlangan mamlakatlarda tovar mahsulot yetkazib beradigan asosiy fermer 
xo‘jaliklari quyidagi shakllarda rivojlanmoqda: 

fabrika-fermalar industrial turdagi yirik ixtisoslashgan yirik xo‘jaliklar 
bo‘lib, chorvachilik mahsulotlari yetishtirishda texnologik davrning barcha 
jarayonlarini (mollarni va parrandalarni semirtirib boqish, so‘yish va hokazo) 
bajaradi;

agrokomplekslar ham industrial turdagi yirik xo‘jaliklar sirasiga kiradi, 
ishlab chiqarishning barcha bosqichlarini qamrab oladi. Bu davrdagi ayrim 
jarayonlar xo‘jalikning tegishli tarmoqlarida bajariladi; 

yirik oilaviy fermer xo‘jaliklari.