Geografiyasi

Tabiiy  muhit  -ayrim  hayvonlar  ba’zi  yuqumli  kasalliklarni  yuqtirishni 
masalan  pashsha  bezgak  kasalligi,  tropik  o’rmonlardagi  tse-tse  chivini  uyqu 
kasalligini keltirib chiqaradi. 
Ammo, o’limlar eng ko’pi sun’iy muhitdan kelib chiqadi. Inson o’z mehnati 
tufayli shunday sun’iy muhitni vujudga keltirdiki, ular ta’sirida bir qancha xavfli-

---

73 
 
yurak qon tomiri, asab sistemali xavfli yaralar, venerik kasalliklar ko’payib ketdi. 
Bularga  asosiy  sabab  hozirgi  zamon  sanoati,  urbanizatsiya,  texnika  taraqqiyoti, 
avtomatlashtirish,  xalq  xo’jaligini  ximiyalashtirish  natijasida  atrof-muhitni 
buzilishi,  havoni,  oqar  suvlarni  ifloslanishidir.  Yurak-qon  tomir  kasalliklari 
industrial  jihatdan  rivojlangan  kapitalistik  mamlakatlarda  rivojlanayotgan 
mamlakatlarga  qaraganda  6-8  marta  ko’proqdir.  Bu  kasalliklarni  to’la  tuzatib 
yuborishga meditsina hali qodir emas. 
Atmosferani  ifloslantirayotgan  asosiy  manbalar  nima?  Masalan:  AQSh  ga 
tegishli  ma’lumot:  60%  transportdan  chiqqan  gaz;  17%  sanoatdan;  14% 
energetikadan; 9% uylarni isitish uchun yoqilg’i yoqishdan. 
Avtomobillashishning  yana  bir  salbiy  tomoni  avariyalardir.  Yer  sharida  har 
yili  55  million  avtomobil  avariyasi  sodir  bo’lib,  unda  300  mingdan  ortiq  kishi 
halok bo’ladi. Taxminiy hisoblarga ko’ra, shofyorlarning har 9 tasidan bittasi o’z 
hayoti  davomida  yoki  avariyada  halok  bo’ladi  yoki  og’ir  jarohatlanadi. 
Avariyalardan halok bo’lish ham AQSh, Yaponiya, Germaniya, Angliya, Frantsiya 
kabi  yuksak  darajada  avtomobillashgan  davlatlarda  ko’proq.  Aholi  o’rtasidagi 
o’lim  ko’rsatkichiga  turli  xalq  turmush  sharoiti,  ular  odatlari  va  ovqatlar  tarkibi, 
ham ta’sir qiladi. Masalan, alkogolizmdan sodir bo’lgan jigar tserrozi kasalligi eng 
ko’p  fraktsiyalarda  uchraydi.  Ayrim  kasalliklarni  geografik  tarqalishi 
ahamiyatlidir. Masalan, qizil o’ngach yarasi kasalligi O’zbekiston, Qozog’iston va 
Turkmanistonda, sut bezlari yarasi Latviya, Estoniyada uchraydi.