Geografiyasi

Aholining  ijtimoiy-iqtisodiy  tarkibi.  Aholining  eng  muhim  ijtimoiy-
iqtisodiy  tarkibi  uning  sinfiy  tarkibidir.  Sinflar  jamiyat  taraqqiyoti  davomidagi 
mehnat  taqsimoti  va  xususiy  mulkni  kelib  chiqishi  asosida  shakllangan 
guruhlaridir.  Har  bir  ijtimoiy-iqtisodiy  formatsiyada  asosiy  va  asosiy  bo’lmagan, 
oraliq sinflar  mavjuddir. Masalan, ibtidoiy  jamiyatdagi qabila boshlig’i va qabila 
a’zolari:  quldorlik  jamiyatida  qul  va  quldor:  feodalizmda  feodal  va  krepostnoy 
kapitalizmda  kapitalistik  va  yollanma  ishchilar  sotsializmda  ishchi  kolxozchi  va 
xizmatchi  asosiy  sinflar  hisoblangan.  Hamma  formatsiyada  ham  o’rta  xol 
dehqonlar kichik va o’rta fermerlar oraliq sinflar bo’lib faoliyat ko’rsatishgan. 
Jamiyat  tarqqiyotidagi iqtisodiy  va  siyosiy  o’zgarishlar natijasida  aholining 
ijtimoiy guruhlari tarkibida ham o’zgarishlar yuz beradi. Masalan, O’zbekistonning 
bozor  iqtisodiyotini  o’tish  davrida  aholi  ijtimoiy  guruhlarida  birmuncha 

---

77 
 
o’zgarishlar  yuz  beradi.  Tadbirkorlar,  fermerlar,  savdogarlar,  ishbilarmonlar, 
yollanma ishchilar kabi guruhlar shakllana boshladi. 
 Aholining  ijtimoiy-iqtisodiy  tarkibiga  uning  egallagan  kasbi  mutaxassisligi 
ma’lumoti bo’yicha guruhlarga ajralishi ham kiradi. 
Shuningdek  aholining  ijtimoiy  geografik  tarkibi  ham  mavjud  bo’lib,  unda 
aholining  yashash  joyi  (shahar,  qishloq,  viloyat,  tuman,  tog’li  o’lkalar  va  cho’l 
zonalari) bo’yicha taqsimlanishi tushuniladi.  
 Aholining  milliy  tarkibi  ham  uning  ijtimoiy  tarkibini  bildirib,  unda  aholi 
millatlar,  etnik  guruhlar  bo’yicha  taqsimlanadi.  Umuman  aholining  sinfi,  millati 
egallagan  kasbi  ma’lumoti  va  yashash    joyiga  qarab  guruhlarga  bo’linishi  uning 
ijtimoiy tarkibini bildiradi.