География ва табиий ресурслар факультети картография кафедраси

5.Ўрганилаётган худуднинг геомаълумотлар базасини шакиллантириш. (ArcCatalog), (4 та кадастр тури бўйича маълумот тўплайди).
Обьект Сурхондарё вилояти олинган бўлиб, асосан туманнинг қуйидаги геомаьлумотлари базаси шакллантирилган:
Бойсун тумани тўғрисида
умумий маълумотлар
1-жадвал

Туман ташкил топган сана	-	29-сентабр 1926-йил
Ҳудуди (ер майдони)	-	3,72 кв.км
Чегара узунлиги	-	367 км
- Қашқадарё вилояти билан	-	148.5 км
- Cариосиё тумани билан	-	23.6 км
- Қумқўрғон тумани билан	-	112.3 км
- Бандихон тумани билан	-	25.3 км
Шеробод тумани билан	-	59.2 КМ
Аҳоли сони (01.01.2021й.)	-	117.5 минг киши
шундан,
- шаҳар аҳолиси	-	48.6 минг ки ши
жамига нисбатан % ҳисобида	-	48 %
- қишлоқ аҳолиси	-	68.9 минг киши
жамига нисбатан % ҳисобида	-	52 %
Аҳоли зичлиги (1 кв.км.га)	-	22.4 киши
Туманга бўйсунувчи шаҳарлар	-
Шаҳарчалар (шаҳар типидаги посёлкалар)	-	4 та
Аҳоли пунктлари	-	49 та
Маҳалла фуқаролар йиғинлари	-	22 та
Хонадонлар сони	-	22,064 минг нафар
Оилалар сони	-	33.5 минг нафар

1-расм. ArcCatalog маьлумотлар базаси шаклини яратиш жараёни.

Албатта ArcCatalog билан маьлумотлар базасини унинг турига мослаб текстда, сонда ёки растр тасвирлари маьлумотлари бўладиган бўлса мос холда маьлумот тури танланади(1-расм).

Маьлумотлар базаси шакли битта қатламга тегишли бўлиб, яьни майдонли маьлумотлар учун алоҳида бошқа маьлумотлар шакли, чизиқли қатламлар учун алоҳида бошқа маьлумотлар ва нуқтали кўринишда тасвирланадиган обьектлар учун алоҳида бошқа маьлумотлар базаси шакли қўлланилади. Хар бир қатлам учун маьлумотлар базаси шакллантириб олингач, улар умумий маьлумотлар бўлиб хисобланади ва ArcMapда чизиб маьлумотлар киритилиб борилади.
6. Кадастр фазовий қатламларини яратиш (ArcMAP).
ArcCatalog обьект хусусиятидан келиб чиққан холда географик қатламларни яратиб (майдонли, нуқтали, чизиқли ва аннотация) ArcMapда обьект устида векторизация ишлари олиб борилади. Обьектга асос қилиб Google earth pro, Terrset, Google maps ва бошқа космик суратлар берадиган платформалар орқали географик асос қилиб фойдаланса бўлади. Бундан ташқари олдин қилинган хариталар хам географик асос бўла олади. Бунда мен Элликқальа туманини обьект қилиб олдим ва асос сифатида OSM(OpemStreetMap)дан асос сифатида фойдаландим. Обьект чегараси, майдонини OSM га асосланиб чизиб олдим. Майдонли қатлам орқали бутун туман бўйича шакллантирилган маьлумотлар базаси орқали маьлумотлар киритилди(2-расм).


2-расм. ArcMap обьект векторизация жараёни кейинги маьлумотлар шакллантириш жараёни.

Обьект устида етарлича албатта векторизация ишлари бажариб бўлгандан кейин шу тўғрисида маьлумотларни (1-жадвалга қаранг) шакллантирилган аттрибутив маьлумотлар базасига киритилиб олинди (рақамли маьлумотлар, ёзувли (текст) ва расм (.jpg))(3-расм).

3-расм. Обьект аттрибутив маьлумотлар жадвалини керакли маьлумотлар билан тўлдириш (рақамли, ёзувли ва растр тасвирлар)

Берилган маьлумотларни дастур ишчи ойнасида унинг тўғрилигини, дастур ишчи ойнасида чиқариш учун юқори масалалар панелидан ёки дастур интерфейсидан identify белгиси орқали чиқариш мумким(4-расм).

4-расм. Берилган аттрибутив маьлумотларни identify буйруғи орқали экранга чоп этиш.