Гeoгрaфия

құрлық
(темiр жол, автомобиль көлiгi), 
су 
(өзен), 
әуе, құбыр
(мұнай мен табиғи газ тасу) және 
электрондық
(электр тармақтары) 
көлiк түрлерiне ие
. 
Жүк пен жолаушы тасуда белгiлi мекенiне барғанша көлiктiң екi, 
үш және тіпті, төрт түрiнен пайдалануға тура келедi. Айталық, шетелге 
сапарға шығу үшін темiржол вокзалы яки әуежайға дейiн автомобильмен, 
70-сурет. 
Өзбекстанның негізгі көлік тораптары және байланыс бағыттары.
КӨЛІК ГЕОГРАФИЯСЫ
32-сабақ
32-сабақ
http://eduportal.uz

---

89
соң пойыз немесе ұшақпен көзделген мекенжайға жетемiз. Өзбекстанда 
қазіргі заман көлiгінің (су көлiгiнен басқа) барлық түрлерiнен кеңінен 
пайдаланылуда (70-сурет).
Барлық көлiк түрлерiнің қызмет көрсету үдерісінің өзара 
байланыстылығы негізінде көлiк кешенiн құрайды. Әрбір көлiк түрiне 
сай жүкті тиеу-түсiру алаңы, әрекет бағыты, вокзал, аэродром, аялдама 
және байланыс құралдары болады.
Темiржол, автомобиль жолының құрылысына көптеген қаражат 
пен уақыт керек болады. Ал құбыр көлiгiне мыңдаған тонна құбыр 
жұмсалады. Бiрақ су, әуе көлiгi бағытын (трасса) өз қаражатымен жолға 
қойылады.
Көлiктiң түрлері жұмысшы күшін жұмыспен қамтамасыз етуі 
бойынша да айқын ерекшеленедi. Жүк құбыр, су, темiржол көлiктерiмен 
тасымалданғанда қаражаты автомобиль яки әуе көлiгiнде тасымалданған 
жүктің қаражатынан анағұрлым аз болады. Мұнай немесе ағаш тиелген 
көптеген вагондарды бiр локомотив тартып бара жатқанын байқаған 
шағарсың? Сол локомотивті 2-3 адам ғана басқарады. Не бары 125 тонна 
жүк көтеретiн ең үлкен автомобильдi де сонша адам басқарады. 
Үлкен көлемдегi 100 мыңдаған тонна жүктердi су көлiгiнде (танкермен) 
тасымалдағанда жол қаражаты одан да арзанға түседi. Су көлiгi басқа 
көлiктерден баяу қозғалғанымен, алыс қашықтықты тоқтаусыз басып 
өтеді. Сол үшін жылдамдығы жоғары болса да, станцияларда тоқтап-
71-сурет. 2017 жылы Өзбекстан көлік түрлері орындаған жұмыс.
Жүк тасудың орташа қашықтығы (км)
(мыӊ т)
(млн т)
27,5 млрд
т/км
22.9 млрд
т/км
33.0 млрд
т/км
156,9 млрд.
т/км
Автомобиль 
көлігі
Теміржол 
көлігі
Құбыр 
көлігі
Әуе 
көлігі
http://eduportal.uz

---

90