Гeoгрaфия

Ұн-жарма өнеркәсiбi
кәсiпорындарында бидай қайта өңделедi. 
Дайын 
өнім
Алғашқы 
өңдеу
Жіпті иіру Тоқымашылық
Тігіншілік
Шикізат
Талшық
жіп
Мата
http://eduportal.uz

---

84
Бидайды тасу ұн тасудан біраз оңай. Бiрақ бидай өсiрiлетiн майдандар 
тұтынушылар жасайтын жермен дерлік қатар орналасқандықтан бидай 
өңдейтiн кәсiпорындар (элеваторлар) бидай өсiрiлетiн жерде де, ірі 
қалаларда да кездеседi.
Өзбекстан 
өсiмдiк майын 
өндіретін iрi мемлекеттер қатарына кіреді. 
Өсiмдiк майы бiзде, негізінен мақта тазалайтын зауыттарда шиттен 
алынады (67-сурет). Ендi май өндіретін кәсiпорындардың экономикалық 
географиялық орналасуына көңіл бөлейік. Бұл кәсiпорындардың баршасы, 
алдымен шикiзатқа жақын жерде, халық тығыз орналасқан аумақтарда 
орналасқанын көремiз.
Азық-түлiк өнеркәсiбiнiң маңызды тармағы – 
ет кәсiпорындары
. 
Қазiргi күнде көлiктiң жылдамдығы мен арнаулы тоңазытқыштар еттiң 
сапасын бұзбай алыс жерлерге тасу мүмкіндігін беруде. Сол үшін ет өнiмi 
көп пайдаланылатын Ташкент, Әндiжан, Наманган, Ферғана, Ахангаран 
сияқты қалаларда ет комбинаттары жұмыс істеп тұр. Нан зауыттары, 
макарон, тәттілер фабрикалары секiлдi кәсiпорындар iрi елді мекендерінде 
орналастырылады (68-сурет).
Жақын күндерге дейін Самарқанттағы 
шай қадақтау фабрикасы
тек мемлекетімізде ғана емес, тiптi бүкiл Орталық Азияда осы түрдегi 
бірегей фабрика едi. Қазiргi күнде шай Ташкентте де қадақталады. Орта 
азиялықтардың негiзгi бөлiгi көк шай iшедi. Осыған сәйкес, бұл жерде 
қадақталатын шайдың 80 пайызын көк шай құрайды. Ташкент, Ферғана, 
Самарқант пен Бұхарада минералды су дайындап, ыдыстарға құятын 
арнаулы зауыттар бар. Үргiтте темекi-ферментация зауыты iске қосылған.
67-сурет. 
Май комбинаты май экстракциясы цехы.
http://eduportal.uz

---

85
Сөйтіп, азық-түлік өнеркәсібінің дамуы мен орналастырылуы; 
a) халықтың саны мен орналасуы, яғни тұтынушылармен; б) 
ауыл шаруашылығының мамандануы, яғни шикізат бұлағымен; 
в) дайын өнімді тасу жағдайларымен белгіленеді.
Шикізаттың түрлілігі мен азық-түлік өнімдерінің барша жерде 
пайдаланылуы азық-түлік өнеркәсібінің барша жерде таралуына мүмкіндік 
береді. Азық-түлік өнеркәсібi сол ерекшелігімен басқа тармақтардан 
ерекшеленеді. Бірақ бұл өнеркәсіп кейбір жерлерде тек жергілікті 
қажеттіліктерді ғана қанағаттандырса, басқа жерлерде мемлекеттің 
көптеген аудандарына өнім береді. 
68-сурет. 
Азық-түлік өнеркәсіп кәсіпорындары.
?