Гeoгрaфия

Қыcтақ елді мекендері
Халқының негізгі қызмет түрі ауыл 
шаруашылығын жүргізу, ауыл шаруашылық өнімдерін қайта өңдеу және 
басқа қыстақ жерлерге сай болған қызметті жүргізу болып саналатын 
жерлер қыстақ елді мекендері деп жүргізіледі.
Қыстақ елді мекендері халқының санына қарай төмендегілерге 
бөлінеді:
Ірі елді мекендері – халқының саны 5 мың кісіден көп;
Үлкен елді мекендері – халқының саны 3 мың кісіден 5 мың кісіге дейін;
Орта елді мекендері – халқының саны 1 мың кісіден 3 мың кісіге дейін;
Шағын елді мекендері – халқының саны бір мың кісіге дейін.
Табиғи, экономикалық және тарихи себептерге қарай мемлекетiмізде 
15-сурет. 
Қаланың тұрмыс жағдайы көрсетілген салалар.
Демографиялық
ҚАЛАНЫҢ 
ТҰРМЫС 
ЖАҒДАЙЫ
Әлеуметтік-
психологиялық
Саяси-
құқықтық
Мәдени
Тұрмыстық 
коммуналды
Мөлшерлік
Экономикалық
Архитектуралық
http://eduportal.uz

---

26
қыстақтар бір-біріне жақын орналасқан және халқы көп. Мемлекетімізде 
халықтың өсу қарқыны қыстақ халық мекен-жайларының саны мен 
майданының кеңеюіне алып келуде. Үлкен қыстақтарда заманауи 
ғимараттарға ие білім беру мекемелері, мәдени-тұрмыстық мекемелер, 
емханалар жедел құрылуда. Олар табиғи газ, ішімдік суы, электр 
энергиямен үздіксіз қамтамасыз етілуде. Солайша қыстақ тұрғындарының 
тұрмыс жағдайы қалалықтардың тұрмыс жағдайына жақындасуда. 
Өз кезегінде қыстақ елді мекендерінің кеңеюі ауыл шаруашылығына 
жарамды жерлердің азаюына алып келуде. Сол себепті қыстақ елді 
мекендерінің шекарасын белгілеу және өзгерттіру аудан әкімшілігі 
органдары тарапынан олардың жоспарлануы, құрылуы және қожалық 
жұмысындағы жер құрылымы жобаларына сәйкес жүзеге асырылады.
Ауылдық жерлерде шағын бизнес пен кәсіпкерліктің дамуы арқасында 
көптеген өнеркәсіптік кәсіпорындар құрылуда. Жоғарыдағы алғышарттар 
арқылы көптеген қыстақ елді мекендеріне қалашық мақамы берілді, 
нәтижеде тәуелсіздікке дейін 60 пайыз халқы қыстақта жасаған аграрлық 
республикада халқының жартысынан көбі қалаларда жасауда (16-сурет).
16-сурет. 
Ауыл және қала халық салмағының өзгеруі.
?
ауыл халқы
қала халқы 
60 %
40 %
50,5 %
49,5 %