Geografiya 10 sinf 2017. indd

8-jadval
. 
Dunyo  va  yirik  regionlarning  asosiy  demografi k  ko‘rsatkichlari 
(2016-y.)
№
Hududlar
Tug‘ilish (har 
1000 kishiga
O‘lim (har 
1000 kishiga)
Aholi tabiiy 
ko‘payishi
Har 1000 
kishiga
%
1
Dunyo
20
8
12
1,2
2
Rivojlangan davlatlar
11
10
1
0,1
3
Rivojlanayotgan davlatlar
22
7
15
1,5
4
Yevropa
11
11
0
0
5
Osiyo
18
7
11
1,1
6 
Afrika
36
10
26
2,6
7
Shimoliy Amerika (AQSH va Kanada)
12
8
4
0,4
8
Lotin Amerikasi
17
6
11
1,1
9
Avstraliya va Okeaniya
17
7
10
1,0
Tabiiy  ko‘payishning  yuqori  sur’atlari  saqlanishi  yoki  o‘ta  past  da-
rajaga  tushishi  mamlakat  iqtisodiyoti  uchun  turli  muammolarni  keltirib 
chiqaradi. Rivojlanayotgan mamlakatlarda bu muammolar ishsizlik, ta’lim 
va  sog‘liqni  saqlash  sohalaridagi  kamchiliklar  bo‘lsa,  rivojlangan  davlat-
larda  ular  mehnat  resurslari  yetishmasligi,  nafaqa  va  soliq  tizimlarining 
beqarorligida  bilinadi.  Ayrim  davlatlar  demografi k  vaziyatini  o‘zgartirish 
maqsadida  maxsus  moddiy,  ma’muriy  va  targ‘ibot  choralarini  qo‘llab 
kelmoqda.  Davlat  tomonidan  ishlab  chiqilgan  va  amalga  oshiriladigan 
bunday  choralar  tizimi 
demografi k
  siyosat  deb  ataladi.  Demografi k  si-
yosat,  asosan,  ikki  xil:  mamlakat  aholisi  tabiiy  o‘sishini  kamaytirishga 
qaratilgan  yoki  uni  ko‘tarish  maqsadini  ko‘zlaydigan  bo‘ladi.  Birinchi 
yo‘nalishdagi  demografi k  siyosat  tajribalari  Xitoy,  Hindiston,  Pokiston, 
Bangladesh,  Eron  va  boshqa  rivojlanayotgan  davlatlarda  mavjud  bo‘lsa, 
ikkinchisi  Yevropa  mamlakatlarida  amalga  oshirilmoqda.
Aholi soni, tug‘ilish, o‘lim, aholining tabiiy o‘sishi, demografi k portlash, demografi k 
o‘tish, demografi k vaziyat, demografi k siyosat.
1. Demografi k portlash tushunchasi nimani anglatadi va u nima sababdan ro‘y beradi?
2. Rivojlangan va rivojlanayotgan mamlakatlarda demografi k vaziyat qanday farqla-
nadi?
3. Turli maqsadlarga yo‘naltirilgan demografi k siyosat haqida fi kringizni bildiring.

---

76