7-jadval
O‘zbekiston yaylov tabiat komplekslarining inson faoliyati ta’
sirida o‘zgarishi pr
ognozi
Tabiat kompleksi
Ta’
sir
etuvchi omillar
Сhorva boqish
Daraxt va bu- talarni qir
qish
Texnik er
oziya:
avtomobil va boshqa mexa- nizm lar harakati
Ihotazor
-
lar ni
vujudga keltirish, yaylovlar
mah-
suldorligi- ni oshirish
Ehtimol
qilinayotgan
tabiiy geografi
k jarayonlar
Pr
ognoz
qilinayotgan
o‘zgarishlarning asosiy yo‘nalishlari
1
2
3
4
5
6
7
Plato va qoldiq balandliklarning bo‘z-qo‘ng‘ir
tuproq
larida shuvoq
va sho‘ra mavjud
Kuchsiz
Kuchli
Betartib harakat kuchli
Hozir
gacha
amalga oshi- rilmagan
Avtomobil yo‘llarida
defl
ya
tsiya
kuchayadi, tuproq yo‘qolib
boradi
Ustyurtning markaziy
qismida tuproq va o‘simlik 10-
20 % kamayishi
mumkin
Botiqlardagi sho‘r
-
xoklar galofi
tlar
,
ba’zan sho‘r bilan
band
Kuchsiz
Joylarda
kuchli
Kamroq
Defl
yatsiya, bur
g‘ulash nati-
jasida ko‘p hajmda suv chiqariladi, ko‘l, botqoq
vujudga keladi
Butalar qirqilishi
kuchayadi, yangi ko‘l, ko‘lmak va botqoqliklar
tarkib topadi
Qumli tekisliklarda psammofi
tlar tarqal- gan
Bor
gan
sari kucha- yadi
Qirqish kamayishi
mumkin, lekin uzoq
yaylovlarda kuchayadi
Yangi konlarni qidirish
jarayonida kuchayadi
Sur
’ati
nihoyatda
past
Aholi punktlari atrofi
da va
bur
g‘ulash maydonida bar
-
xanlar maydoni kengayadi
Harakatdagi qumliklarning may- doni kengayadi, yaylovlarning
mahsuldorligi kamayadi
Deltalarning taqirli
tuproqlarida va taqirlarda boyali- chli qora saksovul
mavjud
Kuchsiz
Joylarda
kuchli
Joylarda kuchayadi
Avtomobillarning betartib
harakati defl
yatsiyani
kuchaytiradi
Tuproqning
defl
yatsiyaga berilishi
kuchayadi, ularning
maydoni 15–25 % ga yetadi
67
Dengiz tekislik
la-
r i dagi qum va sho‘r
-
xoklarda psam- mofi
tlar tarqalgan
Kamroq
Amaliy
ishlar bosh- lanmagan
Sho‘rxoklar taqirli va qoldiq sho‘rxoklar
ga evolyutsiya
yo‘li bilan o‘tadi, defl
yatsiya
kuchayadi
Barxanli qumlarning maydoni ken-
gayadi, sho‘rxoklarning yuzasi sho‘rsizlanadi, keyinchalik o‘sim- lik bilan qoplanishi kuchayadi
Past tog‘larda
shuvoqzorlar bo‘z- qo‘ng‘ir tuproqlarni
egallagan
Kuchsiz
Kelajakda harakat kuchayadi
Texnogen jarayonlar kucha- yishi bilan terrikon va kar
-
yerlarning soni ko‘payadi
Texnogen landshaftlar va buzilgan
yerlar maydonlari
kengayadi
Tog‘oldi prolyuvial
tekisliklardagi bo‘z- qo‘ng‘ir tuproq
larda
sho‘rali shuvoqzorlar
tarqalgan
Kuchli
Ma’lum yo‘llar bo‘yicha kelajakda kuchayadi
Nihoyatda
past
Bur
g‘ulash va avtomobillar harakatining kelajakda
kuchayishi defl
yatsiya va
eroziyani katta miqyosda
tezlashtiradi
Relyefning o‘ydim-chuqurligi
oshadi, yaylovlar ishdan chiqadi
Deltalarda o‘tloq
tuproqlarda
qamishzorlar
, qoldiq
sho‘rxoklarda turli o‘tli yulg‘unzorlar
,
taqirlarda qora saksovul mavjud
Kuchli
Kamayishi mum-
kin
Joylarda kuchayadi
Nihoyatda
past
Amudaryo deltasida d efl
ya
tsiya, yaylovlar
buzilishi, to‘qay
lar qurishi
kuchayadi
Qum relyef shakllari vujudga kela-
di, yaylovlar
mahsuldorligi pasayadi
Tog‘oldi, adir va past tog‘lardagi bo‘z tuproqlarda turli o‘tli dasht
mavjud
Kuchli
Joylarda
kuchli
Betartib harakat kuchli
Amalga oshirilma-
gan
Tuproqning defl
yatsiya, ero-
ziyaga berilishi va
yaylovlarning degradatsiyasi
tezkor
Relyef o‘ydim-chuqurligi orta- di, yaylovlarning mahsuldorligi
pasayadi
Past va o‘rtacha ba-
landlikdagi
tog‘larda turli o‘tli bug‘doyiqlar o‘sadi
Kuchli
Kuchli
Tartibli
Nihoyatda
past
Betartib mol boqish, qiya yerlarni haydash, daraxtlarni qirqish tabiiy jarayonlarning
vujudga kelishini kuchaytiradi
Tuproqning yuvilishi, jar eroziyasi,
surilma, sel kuchayadi
Baland tog‘lar yon- bag‘irlaridagi och qo‘ng‘ir tuproqlarda kserofi
tlar shashir
bilan almashib
keladi
Kuchsiz
Tabiiy jarayonlar
harakatida insonning
ta’
siri kuchsiz
Tabiat komplekslari tabiiy holda
rivojlanadi
68
Do'stlaringiz bilan baham: |