Geografik kartalarning eleentlari. Geografik globus

5-
расм.
Географик глобус. 

---

Globusdan quyidagi ma‟lumotlar olinadi, ya‟ni javob topishda foydalanish 
mumkin; 1) Yer sharining umumiy ko„rinishi haqida; 2) Yerning sharsimonligi; 3) 
Yerning kattaligi va shakli haqida tasavvur hosil qilishda; 4) Yerning kattaligiga 
nisbatan tizma tog„lar balandligini taqqoslashda; 5) Qutblar, ekvator, meridian va 
parallellarning ko„rinishi to„g„risida; 6) Graduslar to„ri to„g„risida; 7) Yarim 
sharlarning shimoliy va janubiy ko„rinishini aniqlashda; 8. Globusdagi 
nuqtalarning kenglik va uzoqliklarini topishda, ya‟ni geografik koordinatalarni 
aniqlashda; 9) Qutblarda yo„nalishlarni aniqlashda; 10) Gorizont tushunchasi va 
yer yuzasidan ko„tarilgan sari gorizont chizig„ining kengayishi to„g„risida; 11) Har 
xil kengliklarda quyosh nurlarining tushish burchagini aniqlashda; 12) Tropiklar va 
qutbiy doiralarini ko„rsatishda; 13) Yer sharining issiqlik poyaslarini ko„rsatishda; 
14) Yerning sutkalik aylanishini ko„rsatishda; 15) Yerning quyosh atrofida 
aylanishi to„g„risida tasavvur hosil qilishda; 16) Yer o„qining orbita tekisligiga 
nisbatan qiyaligini ko„rsatishda; 17) Yil fasllarining hosil bo„lishi haqida tasavvur 
hosil qilishda; 18) Joyda gorizont tomonlarini aniqlash, orientir olish va boshqa 
maqsadlarda foydalanish mumkin. 
Globus okeanlar, materiklar, orollar, dengizlar, ko„llar va daryolarning katta-
kichikliklari, ularning shakllarini taqqoslashda juda zarur ko„rgazmali qurol 
hisoblanadi. Globus dunyo aylanasida qilingan sayohatlarni ko„rsatishda, 
mamlakatlarning yer yuzasidagi o„rnini, ularning maydonini taqqoslashda ham 
muhim ahamiyatga egadir. 
Globusga qarab yer yuzasidagi ikki nuqta orasidagi eng yaqin masofa 
bo„lgan 
ortodromiyani
, globusdagi hamma meridianlarni bir xil burchak bilan 
kesib o„tadigan 
loksodromiyani
aniqlash mumkin. Ekvator va parallellar 
loksodromiya hisoblanadi va hamma meridianlarni 90
0
burchak bilan kesadi.
Globusdagi va kartadagi ortodromiyani kesib o„tgan geografik ob‟ektlarni 
taqqoslasak ular boshqa-boshqa joylardan o„tganligini ko„rasiz. Bu esa kartada yo„l 
qo„yilgan xatolik natijasidir. Odatda, samolyotlar ortodromiya chizig„i bo„yicha 
harakat qiladi. 

---