Geografik kartalarning eleentlari. Geografik globus

---

9-amaliy.
 
Kartaning mavzuli qatlamlarini yaratish. Elektron raqamli 
kartalarni nashrga tayyorlash; Elektron raqamli kartalarni eksport 
qilish;
 
Geografik kartalarning eleentlari. Geografik globus.
.

 
Geografik karta tuzish va undan to„la foydalanish uchun uning xususiyatlarini 
bilish zarur. Shuning uchun ham karta tuzishda va undan foydalanishda tahliliy 
yo„ldan foydalaniladi. Kartaning har bir elementini alohida o„rganilishida 
elementlarning vazifasi, ahamiyati va ular orasidagi o„zaro bog„liqlikni bilish 
kerak. Kartografik tasvir geografik kartaning negizidir, unda tabiiy va ijtimoiy-
iqtisodiy voqea va hodisalar to„g„risida yetarli darajada ma‟lumot berilib, ularning 
tarqalishi, holati, o„zaro aloqasi va rivojlanishi tasvirlanadi. Bu ma‟lumotlar 
geografik kartaning asosini tashkil qiladi. Kartaning mazmuni bir qancha geografik 
elementlardan tashkil topgan. Masalan, umumgeografik kartaning mazmunini 
quyidagi elementlar tashkil qiladi: suv ob‟ektlari, yer yuzasining relefi, o„simliklar 
qoplami va tuproq, aholi yashaydigan joylar, aloqa yo„llari va aloqa vositalari, 
sanoat, qishloq xo„jaligi, madaniy ob‟ektlar va ma‟muriy chegaralar.
1-rasm. 
Umumgeografik karta elementlari.
 
УМУМГЕОГРАФИК КАРТА 
проекция 
математик 
асос 
масштаб 
геодезик 
асос 
компоновка 
КАРТОГРАФИК 
ТАСВИР 
ёрдамчи элементлар 
СУВ ОБЪЕКТЛАРИ 
РЕЛЬЕФ 
ЎСИМЛИК ВА 
ТУПРОҚЛАР 
АҲОЛИ 
ЯШАЙДИГАН 
АЛОҚА ЙЎЛЛАРИ 
ВА АЛОҚА 
МАЗМУН 
ЭЛЕМЕНТЛАРИ 

---

 
Geografik elementlar hamma kartalarda bir xilda mukammal tasvirlanmaydi. 
Masalan, biron mavzuga bag„ishlangan kartada uning mazmuniga mos holda 
georgafik elementlar tanlanadi. Misol uchun tuproqlar kartasiga aloqa yo„llari va 
aholi vositalari, relef kartalari uchun esa aloqa yo„llari va aholi yashaydigan 
joylarning hammasi tasvirlanishi shart emas. Lekin kartaning mazmuni va 
maqsadiga, tasvirlanayotgan elementlarning ahamiyatiga qarab ba‟zi bir geografik 
elementlarning hamma mavzuli kartalarda bo„lishi shart. Masalan, O„rta Osiyoga 
tegishli mavzuli kartalarda gidrografik ob‟ektlarni ahamiyati katta bo„lgani uchun 
imkoni boricha to„laroq ko„rsatiladi. Chunki suv ob‟ektlari (gidrografiya) mavzuli 
kartalarning boshqa elementlarini bir-biriga bog„lovchi zarur elementdir. 

---