Geog-8-uzb indd

http://eduportal.uz

---

46
K myo sanoat s fat j hatdan tab y mahsulotlardan ustun turuvch
sun’iy materiallar
yaratad . Bunday mater allar tufayl k sh lar 
mehnat ham, q shloq xo‘jal g xomashyos ham tejalad . 
Masalan, kapron shlab ch qar sh uchun tab y pak tayyorlashga qara-
ganda 20 barobar kam mehnat sarf q l nad . Shun ngdek, k myo sanoat
tufayl shlab ch qar shn
kombinatlashtirish
st qbollar yarat ld . Chu-
nonch , ko‘m r, neft, gaz s ngar yoq lg‘ xomashyolar dan energ ya hos l 
q l shda ham, k myo mahsulotlar (benz n, paraf n) ol shda ham foydala-
n l sh energet ka-k myo komb natlar qur shga ol b keld .
Kombinatlashtirish
– sanoatn ng texnolog k jarayon j hat dan o‘zaro 
bog‘langan, ba’zan turl tarmoqlarga taalluql bo‘l gan b r qancha 
shlab ch qar sh korxonalar n ng b r korxonaga b rlash t r l sh d r.
K myo sanoat n ng xomashyo bazas boy va x lma-x l. U turl foydal
qaz lmalardan, shlab ch qar sh ch q nd lar dan, yog‘och, suv, hatto ha-
vodan foydalanad . Turl x l xomashyolardan foydalan sh mkon yat n ng 
cheks zl g k myo sanoat korxonalar n hamma joyda qur shga mkon be-
rad . B roq k myo korxonalar energ ya va suvn ko‘p shlat sh , ayn qsa, 
tab atga j dd y salb y ta’s r ko‘rsat sh sabab dan ularn hamma joyda ham 
qur sh maqbul bo‘lavermayd .
K myo sanoat n ng y r k korxonas – Ch rch q elektr-k myo komb nat
1940-y lda shga tushgan. Ch rch q elektr-k myo komb nat dastlab havo tar-
k b dag azotdan elektr energ yas vos tas da azotl o‘g‘ t shlab ch qargan. 
Buxoro v loyat da top lgan tab y gaz quvur orqal Ch rch qqa kelt r lgach, 
komb nat gazdan xomashyo o‘rn da foy da la na d gan bo‘ld . Bu mahsulot 
shlab ch qar shn ng kesk n ko‘pay sh va tannarxn ng arzonla sh sh ga ol b 
keld . Kom b natda azotl o‘g‘ tdan tashqar , mag n y xlor t (g‘o‘za barg n
to‘k shda qo‘llan lad gan k myov y modda) hamda plastmassa va s ntet k 
tola ol sh uchun organ k s n tez mahsulotlar shlab ch qar lmoqda.
Tab y gazdan azotl o‘g‘ t va k myov y tola shlab ch qarad gan zavod-
lar Farg‘ona va Navo y sha har lar da ham barpo et ld . 1946-y lda Qo‘qonda, 
1957-y lda Samar qandda superfosfat zavod shga tushd . 1998-y lda Q z lqum 
fosfor t komb nat shga tush r ld . Unda 2,7 m l l on tonna fosfor t konsentrat
ol nad . Shun ngdek, mustaq ll k y llar Qashqadaryoda Dehqonobod kal yl
o‘g‘ tlar zavod , Qoraqalpog‘ stonda Qo‘ng‘ rot soda zavodlar shga tushd .
Mamlakat m z osh tuz konlar ga ham boy. Xo‘jaykon, Borsakelmas,