Geodeziya, kartografiya, geografiya

Relefni tasvirlash

. Relef planlarda bir necha usulda tasvirlanadi. Nuqtalar ba-

landlik belgisini yoniga yozish, balandligiga qarab och va to‘q ranglar bilan

bo‘yash, turli yo‘g’onlikda va turli qalinlikda shtrixlar chizish, gorizontallar bilan

---

21

tasvirlash usullari qo‘llaniladi. Topografik plan va kartalarda relef, asosan, gori-

zontallar bilan tasvirlanadi.

Gorizontallar bilan tasvirlangan joy relefi eng aniq bo‘lib, bunday karta va planlardan

har xil loyihalash va injenerlik masalalarini echishda foydalaniladi.

Kartada dengiz sathidan bir xil balandlikda joylashgan nuqtalarni birlashtiradigan

chiziqqa

gorizontal

deb aytiladi.

Ba'zida gorizontal so‘zini „izogips“ deb ham ishlatiladi, uning ma'nosi „balandligi bir

xil bo‘lgan chiziq“ demakdir (2.1.2-shakl).

Gorizontallarni yaxshi tasavvur qilish uchun biron tepalikdan iborat er bo‘lagini

sathiy yuzaga parallel gorizontal tekisliklar

AB, CD, KL

bilan bir xil balandlikda

kesishtirishdan hosil bo‘lgan

A, C, K, R,..., D, B

nuqtalarni gorizontal tekislikka orto-

gonal proeksiyalab,

a, c, k, r, ..., d, b

nuqtalar topiladi. Bir xil balandlikka ega nuqtalarni

egri chiziq bilan o‘zaro tutashtirib, gorizontallar hosil qilinadi.

Agar to‘ldirilgan suv havzasidagi suv hajmini har kuni kamaytirib borsak, uning

devorlarida suv sathi izlari hosil bo‘ladiki, ular gorizontallarni bildiradi.

Ikki qo‘shni gorizontallar orasidagi shovun yo‘nalish bo‘yicha vertikal masofaga