Geodeziya, kartografiya, geografiya


shovun chizig’ining og’ishi



Download 1,03 Mb.
Pdf ko'rish
bet4/15
Sana08.01.2022
Hajmi1,03 Mb.
#330066
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   15
Bog'liq
2 5312348179730010556

shovun chizig’ining og’ishi

deyiladi. Bu

burchak qiymati o’rtacha 3-4 ni, bazi joylarda bir minutgacha qiymatni tashkil qiladi.

Ko‘pgina tadqiqot ishlari natijasiga ko‘ra geoid yuzasiga ellipsoid yuzasi yaqinroq keli-

shi aniqlangan. Buni tekshirish uchun turli olimlar meridian yoyining bir bo‘lagini o‘l-



5

1.1.2-shakl.Yerning tabiiy yuzasi.

chab, yer shar shaklida bo‘lmay, balki qutblari bo‘yicha siqilgan ellipsoid shakliga

o‘xshash ekanini aniqlaganlar. Meridianning qutbga yaqin bo‘lgan bir gradus yoyining

uzunligi 111,6 km, ekvator yaqinida esa 110,6 km ekanligi aniqlandi. Shundan keyin

yerni ellipsoid shaklida deb, uning o‘lchamlarini aniqlash boshlandi.

1.1.3-shakl.Aylanma(ellipsoid).

Geoid o‘rniga qabul qilingan aylanma ellipsoid ellipsning o‘z kichik o‘qi



R R

1 (qutbiy

o‘q) atrofida aylanishdan hosil bo‘ladigan geometrik shakl ellipsoid o‘lchami uning

katta yarim o‘qi



a

va kichik yarim o‘qi



v

(1.1.3- shakl) hamda Yerning siqilishi bilan

aniqlanadi.

Quyidagi 2- jadvalda turli mamlakat olimlari tomonidan aniqlangan ellipsoid

o‘lchamlari keltirilgan.



6

2-jadval

Олимлар номи

М амлакат номи

Й ил


Ярим ґі лар, м

а

в

Даламбер


Ф ранция

1800 6375653 6356564 1:334,0

Бессель

Германия


1841 6377397 6356079 1:299,2

Kларк


Англия

1880 6378249 6356515 1:293,5

Жданов

Россия


1893 6377717 6356433 1:299,6

Хейфорд


АЈ Ш

1909 6378388 6356912 1:297,0

K расовск ий

СССР


1940 6378245 6356863 1:298,3

Ellipsoid o’lchamlari.

Hozirgi vaqtda ellipsoid o‘lchamlari Yerning sun'iy yo‘ldoshlari yordamida

yanada aniqroq hisoblab chiqilgan.

1940 yili Butun jahon geodeziya va geografik ittifoq (MSSG) ning XVQQ bosh

assambleyasi referens ellipsoid o‘lchamlarini quyidagicha belgiladi:

a =

6378137m


,

a

=

1 : 298,257.

Yer yuzasidagi nuqtalar o‘rnini aniqlash uchun koordinata sistemalaridan

foydalaniladi. Geodeziyada geodezik, astronomik (geografik) va yassi to‘g‘ri burchakli

koordinatalar sistemalari qo‘llanadi.

Geodezik koordinatalar sistemasida ellipsoid sirtidagi nuqtaning o‘rni uning

geodezik kengligi



B

va geodezik uzoqligi



L

bilan aniqlanadi.



M

nuqtasining geodezik

kengligi

B

shu nuqtadan o‘tgan normal chiziq tekisligi bilan ekvator tekisligi orasidagi

burchak, geodezik uzoqlik

L

esa shu nuqtadan o‘tgan meridian tekisligi bilan bosh

meridian tekisligi orasidagi ikki yoqli burchak bilan aniqlanadi (1.4- shakl).

1.1.4-shakl.Geodezik koordinatallar sistemasi.



7

Kenglik shimoliy va janubiy bo‘lib, ekvatordan boshlab ikkala geografik qutb

tomon 0° dan 90° gacha o‘lchanadi. Uzoqlik esa sharqiy va g‘arbiy bo‘lib, u Grinvich

meridianidan boshlab g‘arbdan va sharqqa tomon 0° dan 180° gacha

hisoblanadi.Geodezik koordinatalar ellipsoid sirtiga proeksiyalangan geodezik

o‘lchashlar natijasi orqali hisoblanadi.

Geodezik meridian deb, berilgan

M

nuqta va ellipsoid kichik o‘qi



RR

1 dan o‘tuvchi

tekislikning ellipsoid sirti bilan kesimiga aytiladi.

(1.1.4-shaklda



RMR

1 chizig‘i). Geodezik parallel deb, ellipsoid kichik o‘qiga

perpendikulyar bo‘lgan

M

nuqtadan o‘tuvchi tekislikning ellipsoid bilan kesimiga

aytiladi (1.1.4- shaklda

EME

1 chizig‘i).

Katta maydonlarda kartalar tuzish uchun meridian va parellellardan tashkil topgan

kartografik to‘rdan amaliy geodeziya ishlarida, shuningdek, yirik masshtabli plan va

kartalar tuzishda esa asosan, to‘g‘ri burchakli koordinatalar sistemasidan foydalaniladi.


Download 1,03 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   15




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish