Geodeziya, kartografiya, geografiya

konturli plan

deyiladi. Agar planda joy

tafsilotlaridan tashqari joyning relefi ham tasvirlangan bo‘lsa, u

topografik plan

deyi-

ladi. Ma'lum maqsadlar uchun, masalan, shahar planlari, qishloq xo‘jalik planlari,

o‘rmon planlari, kadastr planlari, tuproq kartalari tuziladi va ularning masshtabi har xil

bo‘lishi mumkin.

Yerning nisbatan katta bir bo‘lagini qog‘ozda tasvirlashda albatta Yer egriligi

hisobga olinadi (1.2.2- shakl). Shuning uchun bunday maydonlar kartasini tuzish uchun

joy konturlari sferik sirtga proeksiyalanib, ma'lum matematik qoidalarga asoslanib,

tekislikka yoyiladi (1.2.2- shakl).

1.2.1-shakl.Joyning gorizontal proyeksiyasi.

1.2.2-shakl.Joyning sferik proyeksiyasi.

---

10

Butun Yer yuzasi yoki uning katta bir qismini yer egriligini hisobga olib, matematik

qoidalar asosida biroz umumlashtirib va kichraytirib qog‘ozga tushirilgan tasviriga

karta

deyiladi.

Joyda o‘lchangan chiziqlar gorizontal quyilishi uzunligini plan, karta va profilga

kichraytirib tushirish darajasiga

masshtab

deyiladi.

Plandagi chiziq uzunligi

s

ni uning joyda o‘lchab topilgan gorizontal quyilishi

qiymati

s

j ga nisbati

plan masshtabi

deyiladi.

1



s

.

М

s

ж

(2.1)

Kichraytirish darajasini sonli yoki grafik ifodalash mumkin, shunga ko‘ra,