Geo iqtisod 9-uzb-5-2013. indd

Amaliy ish
1. «Atlas»dan foydalanib yozuvsiz xaritada chorvachilikning asosiy tarmoqlari rivoj-
langan hududlarni belgilang.
2. Baliq ovlash bo‘yicha dunyodagi yetakchi mamlakatlar ro‘yxatini daftaringizga 
yozing
.

---

83
Savol va topshiriqlar
1. Darslik matni ma’lumotlaridan foydalanib, chorvachilikning asosiy tarmoqlarini 
aniqlang, ularning chorvachilik mahsulotlari yetishtirib berishdagi o‘rni va nisbatiga 
baho bering.
2. Qoramolchilik eng ko‘p rivojlangan mamlakatlarni aniqlang, ularning soni va
mahsuldorlik ko‘rsatkichlarini qiyosiy taqqoslang va xulosa qiling.
3. Cho‘chqachilik jahonning qaysi mamlakatlarida eng ko‘p rivojlangan? U nima uchun 
barcha mamlakatlarda baravar rivojlanmagan?
4. Qo‘ychilik eng ko‘p rivojlangan mamlakatlarni aniqlang.
21-§. Jahon transporti
Tayanch iboralar
Transport, temiryo‘l transporti, avtomobil transporti, quvur transporti, suv 
transporti, havo transporti, dengiz transporti.
Transport jahon moddiy ishlab chiqarish tarmoqlarining uchinchi muhim 
tarmog‘idir. U sanoat va qishloq xo‘jaligi tarmoqlaridan farqli ravishda biron-bir 
xil mahsulot ishlab chiqarmasa-da, ishlab chiqarishning rivojlanishida juda katta 
o‘rin tutadi.
Tez rivojlanib borayotgan jahon transporti murakkab va o‘ziga xos tarmoqlar 
tizimini tashkil qiladi. Ular 
quruqlik
(temiryo‘l, avtomobil va quvur), 
suv
(dengiz 
va daryo) hamda 
havo transporti
tarmoqlariga bo‘linadi.
Transportning asosiy tarmoqlar guruhlari quyidagilardir:
Quruqlik transporti tarmoqlari
qatoriga avtomobil, temiryo‘l va quvur 
transportlari kiradi. 
Avtomobil transporti
eng samarali tadrijiy (dinamik) o‘sayotgan tarmoqdir. 
XX asr boshlaridan paydo bo‘lgan bu transport hozirgi paytda jahonning barcha 
mamlakatlarida eng ommaviy harakat vositasi bo‘lib qoldi. Uning muhim jihati – 
yuklarni manzilning o‘ziga – «eshikdan eshikgacha» yetkazib berishidir.
Avtomobil yo‘llari uzunligi hozir 24,5 mln. km ni tashkil qiladi. Uning 1/4 
qismidan ko‘prog‘i AQSH, yana shuncha yo‘l Hindiston, Yaponiya, Xitoy va 
Rossiya hissasiga to‘g‘ri keladi. Jahonda 600 mln. dan ziyod turli avtomobillar 
bo‘lib, ularning 4/5 qismi G‘arbning rivojlangan mamlakatlaridadir. Birgina 
AQSH da dunyo avtomobillarining 30 % idan ko‘pi harakat qilmoqda.