Geo iqtisod 9-uzb-5-2013. indd

Yer yuzi aholisi sonining o‘sish sur’atlari (1950 –2012-yillar)
Yil
Aholi soni, 
mln. kishi
Davr ichida o‘sish, 
mln. kishi
O‘rtacha yillik
o‘sish, mln. kishi
1950
1960
1970
1980
1990
2001
2012
2515
3091
3698
4450
5292
6134
7095
504
679
752
842
959
961
50
68
75
84
96
8
7
O‘zbekistonda o‘rtacha umr ko‘rish davri erkaklarda 67 yoshga, ayollarda esa 
73 yoshga, o‘rtachasi esa 73,5 yoshga teng.

---

37
Tarixiy manbalar Qadimgi Rim va Qadimgi Yunonistonda o‘rtacha umr ko‘rish 
davri atigi 25 yoshga teng bo‘lganligini asoslaydi. O‘rta asrlarda bu ko‘rsatkich 
taxminan 30 yoshgacha ko‘tarildi. Mana shu o‘rtacha ko‘rsatkichlar umr ko‘rish 
davri yuqori bo‘lgan kishilar mavjudligini inkor qil maydi. Masalan, Yuliy Sezar 
o‘ldirilganda 60 yoshdan o‘tgan edi. Aflotun 81 yoshida vafot etgan.
Umr davrini ko‘rsatuvchi umumiy yo‘nalishning mavjudligiga qaramas dan 
ko‘rsatkichlar o‘rtasida sezilarli farqlar mavjud. Bu ko‘rsatkich Yevropa bilan 
Afrika o‘rtasida 1950-yilda 27 yoshni tashkil etdi. Dunyo miqyosida o‘rtacha 
umr ko‘rish davri 62 yil ichida 19 yoshga oshdi. Bu ko‘rsatkich Osiyoda 27 
yoshga, Afrikada qariyb 30 yoshga, Yevropada esa 15 yoshga teng bo‘ldi. Shunga 
qaramasdan, ayrim qit’alar va regionlarda erkaklar va ayollar o‘rtasidagi farq 
hanuzgacha kattaligicha qolmoqda.

 Amaliy ish
1. 4-jadval ma’lumotlarini daftaringizga tushirib, uni tasniflang.
2. 5-jadvalni tahlil qilib bering.

Savol va topshiriqlar
1. Aholi jamiyatda qanday vazifalarni bajaradi?
2. Jahon aholisi soni milodgacha bo‘lgan davrda qanday ko‘paygan?
3. Aholi soni XX asrgacha qanday va qaysi manbalar hisobiga ko‘paygan?
4. Demografik o‘tish davriga xos 4 bosqichni ta’riflab bering.
5. Aholi soni juda katta va kichik bo‘lgan dunyo regionlarini aniqlang.
6. Jahon aholisining tabiiy harakatiga xos umumiy xususiyatlar to‘g‘risida so‘zlab bering.
7. Jahon regionlari va ayrim mamlakatlarda o‘rtacha umr ko‘rish davri qanday?