Genlarning o‘zaro va ko‘p tomonlama ta’sirida belgilarning irsiylanishi Reja

Taxliliy chatishtirish. Bekkros. Fenotipi bo‘yicha farq qilmaydigan organizmlarning genotipini aniqlash uchun taxliliy chatishtirish o‘tkaziladi.Buning uchun genotipi noma’lum bo‘lgan organizm, retsessiv gomozigota organizm bilan chatishtiriladi. Bunda agar tekshirilayotgan organizm dominant gomozigota\AA\ bo‘lsa, keyingi avlodda ajralish ro‘y bermaydi . Lekin o‘rganilayotgan organizm geterozigota \Aa\ bo‘lsa, keyingi avlodda 1:1 nisbatda ajralish ro‘y beradi.

Digeterozigotalarda taxliliy chatishtirishda, ajralish quyidagi nisbatlarda bo‘ladi.

Belgilarning oraliq holda irsiylanishi.

Mendel tajribalarida no‘xat donining sariq rangi yashil rangi, gulining qizil rangi oq rangi ustidan to‘liq dominantlik qilishi kuzatildi. Biroq o‘simlik va hayvonlar o‘zaro chatishtirilganda hamma vaqt shunday hodisa namoyon bo‘lavermaydi. Ba’zan chatishtirishda qatnashgan ota-ona belgilari oraliq holda irsiylanishi mumkin. Belgilarning oraliq holda irsiylanishiga doir ba’zi misollar bilan tanishaylik. Itog‘iz o‘simligini gultoji barglari qizil va oq rangli xillarini chatishtirilsa F1 duragaylarda gultoji pushti rangda bo‘ladi.

G‘o‘za o‘simligida tola rangining irsiylanishi.

Agar birinchi avlod duragaylar o‘zaro chatishtirilsa, ulardan hosil bo‘lgan G‘2 avlod duragaylar orasida 25% qizil, 50% pushti, 25% oq gultojibargli o‘simliklar rivojlanadi. Xuddi shunday holat namozshomgulning gultojibargi qizil va oq bo‘lgan xillarini chatishtirganda ham kuzatiladi.

Oraliq holda belgilarning irsiylanishi ayrim hayvon turi individlarini chatishtirganda ham namoyon bo‘ladi. Masalan, andaluz tovuqlarni qora patli xo‘rozi bilan oq patli tovug‘ini chatishtirishdan olingan G‘1dagi xo‘roz va tovuqlarning pati kulrang, ularning o‘zaro chatishishidan olingan ikkinchi avloddagi 25% tovuq va xo‘rozlar qora, 50% kulrang va 25% oq patli bo‘ladi. Qora patli tovuq va xo‘rozlar bir-biri bilan chatishtirilganda G‘1 faqat qora patli, oq erkak va urg‘ochi parrandalar chatishtirilganda oq patli tovuq va xo‘rozlarni hosil qiladi. Binobarin, oq va qora patli parrandalar gomozigota, kulrang patli parrandalar esa geterozigota sanaladi.

Andaluz tovuqlarda pat rangining oraliq holda irsiylanishi.