Genetika va evolyutsion

 
Evolyutsion ta’limotning boshqa fanlar bilan uzviy bog`liqligi. 
Evolyutsion ta’limot metodologik asos sifatida biologiyaning xilma – xil dalillari 
majmuasi emas, balki har xil darajadagi, ya’ni molekula darajasidan to biosfera 
darajasida bo`lgan biologik sistemalarda sodir bo`ladigan voqea – hodisalar 
o`rtasidagi sababiy bog`lanishlarni o`rganadigan fandir. U mazmuniga ko`ra sintetik 
xarakterga ega. U barcha biologiya fanlari — botanika, zoologiya, anatomiya, 
embriologiya, fiziologiya, biogeografiya, bioximiya, sitologiya, gistologiya, genetika, 
paleontologiya, molekulyar biologiya ekologiya, seleksiya, chorvachilik, 
o`simlikshunoslik, parazitologiya, mikrobiologiya va boshqa biologik fanlar rivoji 
bilan uzviy aloqador. Evolyutsion ta’limotning muayyan fan sohalari bilan bog`liqligi 
ikki tomonlamadir. Bir tomondan, u xususiy biologiya fanlarida to`plangan dalillarni 
xulosalab, umumbiologiya qonunlarini yaratadi. Ikkinchi tomondan, bu qonunlar 
biologiyaning barcha sohalari uchun nazariy asos bo`lib xizmat qiladi. Yirik 
evolyutsionist K.A.Timiryazev o`simliklar bilan hayvonlarning hayoti to`g`risidagi 
fanlar faqat evolyutsion ta’limot asosida ijobiy rivojlanishi mumkin, deb ta’kidlagan 
edi. To`g`ri evolyutsion ta’limotda boshqa biologiya fanlar, chunonchi, qiyosiy va 
eksperimental morfologiya, fiziologiya, ekologiya, genetikadagi, tajriba usullari keng 
qo`llaniladi. Evolyutsiya jarayonini o`rganishda yuqoridagilardan tashqari, tabiiy 
sharoitda populyatsiyalarni har tomonlama tahlil qilish, ularning tarkibini, mavsumiy 

---

6 
va mahalliy sharoitga qarab o`zgarishini aniqlashi, uni tadqiq qilish usullaridan keng 
foydalaniladi. Bu evolyutsion ta’limotning xususiy usuli sanaladi. Evolyutsion 
ta’limot barcha biologik fanlari zaminida rivojlanadi. Biroq xususiy fanlarda 
to`plangan dalillar, nazariyalar tarqoq xarakterda bo`lib, materiallarni bir tomonlama 
qamragan fanning u yoki bu shahobchasiga xosdir. Evolyutsion ta’limotda esa turli 
biologiya bilimlarining sintezi namoyon bo`ladi.
Evolyutsion ta’limot faqat boshqa biologiya fanlarida to`plangan dalillarni 
umumlashtirish, xulosalash bilan cheklanmay, balki o`zi ham, shu fanlardan 
mustasno, turli muammolarni hal etadi.