Gazning zichligi. Gazning issiqlik berish qobiliyati

dQ = - m {cpld t= m2cp2dt2
(13.10)
Bundan:	dt = -d Q{m{cpi) = -d Q /c x,	(13.11)
Bunda:	dt2 = -dQ(m 2cp2)= -d Q /c 2 c2 = t tcpl c = m2cp2.	(13.12)

Yuza elementida harorat bosimi o'zgarishi quyidagicha bo'ladi:

dAt = d(tl - t2) = dt{ - dt2 = - d Q/cl - d Q/c2 = bdQ. (13.13)
189


13.6- rasm. Harorat tushishi o‘zgarish xarakteri:
a—to ‘g ‘ri oqimda; b—qarshi oqimda.
Bunda: b = l / c ,+ l / c 2; At = (r, - t2).
Issiqlik uzatish tenglamasi (13.7) dan dF ni (13.13) ga qo'yib, quyidagi ifodani topamiz:
dAt = -bkAt dF. (13.14) (13.14) dagi o‘zgaruvchilar ajratib olingan ifodani dan At0 va
0 dan F oraliqlarida integrallaymiz 0 Ц ,- issiqlik almashinish yuzasi boshlanishidagi harorat bosimi, Ato — oxiridagisi):


s yd At_ = _b F. ЩdAt ’

In
Atn
= -ЬкҒ •

b = In ^ - / k F
ДА,
(13.15)

Endi (13.13) tenglamani dan Ato gacha va 0 dan F gacha integrallasak, quyidagi tenglama kelib chiqadi:

Bundan: Q = ¹
S * / - = -b\dQ.
'o A' oJ


(13.16)

—(Ath - At0).
b
(13.16) ga b ning qiymatini (13.15) dan olib qo'yib, yozamiz:


190

Q = k


(13.17)

(13.8) va (13.17) lami taqqoslash shuni ko‘rsatadiki, to'g'ri oqimda issiq tashuvchilar haroratlari o‘rtacha farqi ularning issiqlik almashinishi yuzasi boshi va oxiri qiymatlaridan o‘rtacha arifmetik kattalik sifatida topilishi kerak:

(13.18)

Xuddi shunday o‘rin almashtirishlar bilan ko‘rsatish mumkinki, (13,18) formula qarshi oqimli hoi uchun ham o'rinli. Kesishuvchi va aralash oqimlarda harorat o'rtacha farqi qarshi oqimli Ata.r uchun topiladi, bunda issiqlik tashuvchilar konkret harakat sxemasiga cA1 tuzatish kiritiladi:

(13.19)
Tekshiruv hisobi amaliyoti, to'g'ri hisobdan farqli o'laroq, murakkab bo'ladiki, chunki issiqlik tashuvchi oxiigi haroratlari haqida axborot yetishmasligi issiqlik tashuvchilar parametrlari, odatda, apparatdagi o'rtacha harorati bo'yicha tanlanadi. Shuning uchun berilgan hoi uchun qoida bo'yicha inersiya usulidan foydalaniladi.

1 3 .3 . Issiqlik u zatish ja ray o n la rin in g ja d a lla sh tirish usullari

Issiqlik almashinish apparatlari sanoatning turli sohalarida va qishloq xo'jaligida keng ishlatlishi ular konstruksiyasini to'xtovsiz takomillashtirishni talab qiladi. Apparatlar ixchamligi imkoniyatini beradigan asosiy usullardan biri issiqlik uzatishni jadallashtirishdir, buni issiqlik tashuvchilar haroratlari farqini oshirish hisobiga, yoki issiqlik uzatish koeffitsiyentini oshirish hisobiga amalga oshirish mumkin. Birinchi usulni ko'pincha texnologik nuqtai nazardan qabul qilish mumkin, shu sababli ikkinchi usul ushbu masalani yechish uchun asosiy bo'lib qoladi.
Issiqlik uzatish koeffitsiyenti К tenglama (8.43) da har doim a,, a 2, Х/Ъ qiymatlarining kichik qiymatlarida kichik, shu sababli К koeffitsiyent qiymatini oshirish uchun issiqlik qarshiliklari:
191

R= 1/ a,, R = b / \ ni kamaytirish zarur, chunki boshqa turdagi issiqlik qarshiliklar qiymati kamayishi К koeffitsiyentning ahamiyatli oshishiga olib kelmaydi. Konvektiv issiqlik almashinishda issiqlik qarshiligini kamaytirish issiqlik tashuvchi tezligini oshirish, oqim turbulentlik darajasini oshirish, issiqlik tashuvchi tegadigan yuzani qovurg'alash hisobiga amalga oshiriladi.
Issiqlik almashinishni jadallashtirishning samarali usullari boMib: quvur sirtida oqimni sun’iy turbulizatsiyalash (masalan, qovurg‘alarda chuig‘am o'ramlar hisobiga, issiqlik almashuvchi qovuirg‘alarini davriy nisbiy siljitish, qovurg'alarga ko'ndalang do‘ngliklar va chulg‘am yopishtirish hisobiga).
Oval qovurg‘alar ichida oqimni uyurmali aylantirish, quvurlar va simlar dastasini oqim ning ko'ndalang yuvishini amalga oshirish; Quvurlar dastasini ko‘ndalang yuvishda chegara qatlamni boshqariluvchi ajratib olish uchun ularda maxsus turbulizatorlar yaratish. Issiqlik almashinish koeffitsiyentlari gazlar uchun bir xil sharoitlarda suyuqlikka nisbatan ikki tartibli kamroq, shuning uchun
«gaz-suyuqlik» issiqlik tashuvchili issiqlik almashinish holida gaz muhitga qaragan devor yuzasi tomonidagi issiqlik almashinish jadalligini oshirishga harakat qilinadi. Ushbu masalaning samarali yechimi bo‘lib gaz oqimiga qaragan devor yuzasi qovurg‘alanishi ham muhim. Bu issiqlik berishga issiqlik qarshiligini mos ravishda kamaytirish imkonini beradi. Qovurg‘alangan issiqlik almashinish yuzasiga misol qilib isitish radiatorlarini, shu bilan biiga avtomobillar sovitish tizimini, ichki yonuv dvigatellari korpusining qovurg‘alarini va boshqalarni keltirish mumkin.
Nazorat savollari va topshiriqlar

1.