Farg’ona davlat universiteti fizika-texnika fakulteti fizika va astronomiya o’qitish yo’nalishi 18,10-guruh talabasi g’ulomov abdujalilning atmosfera fizikasi fanidan mustaqil ta’limi

Farg’ona davlat universiteti fizika-texnika fakulteti fizika va astronomiya o’qitish yo’nalishi 18,10-guruh talabasi g’ulomov abdujalilning atmosfera fizikasi fanidan mustaqil ta’limi

Mavzu: atmosferaning turli modellari uchun barometrik formulalar: bir jinsli, izotrop, politrop.

Reja:

• BIR JINSLI ATMOSFERA MODELI UCHUN BAROMETRIK FORMULA.
• IZOTERMIK ATMOSFERA MODELI UCHUN BAROMETRIK FORMULA.
• POLITROP ATMOSFERA MODELI UCHUN BAROMETRIK FORMULA.

BIR JINSLI ATMOSFERA MODELI UCHUN BAROMETRIK FORMULA.

BIR JINSLI ATMOSFERA. ZICHLIK VERTIKAL BO’YICH O’ZGARMAYDI DEB FARAZ QILAMIZ:

(1)

BUNDAN TASHQARI ERKIN TUSHISH TEZLANISHI O’ZGARMAS (g=const) VA HAVO QURUQ (T=273K), DEB HISOBLANADI. BUNDAY ATMOSFERA BIR JINSLI ATMOSFERA DEB ATALADI.

(1)-TENGLAMANI BALANDLIK BO’YICHA 0 DAN z GACHA , BOSIM BO’YICHA DAN Р GACHA INTEGRALLASAK, BIR JINSLI ATMOSFERA BOSIMI UCHUN BAROMETRIK FORMULAGA EGA BO’LAMIZ.
(2)
Bu formuladan kelib chiqadiki, bir jinsli atmosferada havo bosimi chiziqli qonuniyat bo’yicha o’zgaradi va uning balandligi chegaralangan. Bir jinsli atmosfera balandligini (H) aniqlash uchun, atmosferaning yuqori chegarasida havo bosimi P=0 shartdan kelib chiqamiz:
(3)

Quruq havo uchun holat tenglamasidan zichlik ifodasi qo’yilsa, quyidagiga ega bo’lamiz:

IZOTERMIK ATMOSFERA MODELI UCHUN BAROMETRIK FORMULA.

Bu atmosferada havo quruq (T=T0), erkin tushish tezlanishi (g=const) va havo harorati (T=T0=const) balandlik bo’yicha o’zgarmas deb qabul qilinadi.

Yuqorida keltirilgan sharoitlarni hisobga olsak, izotermik atmosfera uchun barometrik formula kelib chiqadi:

Izotermik atmosfera yuqoriga ko’tarilgan sari havo bosimi eksponensial qonuniyat bo’yicha o’zgaradi, uning balandligi cheksizlikka teng, chunki z 0 bo’lgandagina R 0 bo’ladi. Bosimning vertikal bo’yicha o’zgarishi havo haroratiga bog’liq. Izotermik atmosfera balandroq haroratlarda havo bosimi vertikal bo’yicha pastroq haroratlardagiga nisbatan sekinroq pasayadi

IZOTERMIK ATMOSFERA uchun soddalashtirilgan barometric formula yoki babine formulasi:

POLITROP ATMOSFERA MODELI UCHUN BAROMETRIK FORMULA.

Politrop atmosfera. Faraz qilaylik, atmosfera havo quruq (T=T0), erkin tushish tezlanish o’zgarmas (g=const), havo harorati esa chiziqli qonuniyat bo’yicha o’zgarsin:

BU FORMULANI HISOBGA OLIB BIR QANCHA O’ZGARTIRISHLARDAN SO’NG , POLITROP ATMOSFERA UCHUN BAROMETRIK FORMULANI HOSIL QILAMIZ :
Bu ifodadan ko’rib turibmizki, birinchidan, haroratning vertikal gradienti qancha katta bo’lsa, havo bosimi yuqoriga ko’tarilgan sari shunchalik tezroq kamayadi, ikkinchidan, politrop atmosfera balandligi keng chegaralarda o’zgaradi.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT.