G’aznachilik va davlat jamg`armalari fakulteti “byudjet hisobi va g`aznachilik ishi” kafedrasi baxramov shukrullo shodiqul o’G’LI

 
1.3. G’aznachilikda xarajatlar smetasi bo’yicha mablag’lar ajratilishi ustidan 
nazoratning xususiyatlari 
 
Bizga ma’lumki, byudjet tashkilotlarida xarajatlar, yilga ayrim moddalar 
bo’yicha tasdiqlangan smeta asosida aniqlanadi. Shunga qaramasdan, har bir 
byudjet tashkilotining smetada ko’zda tutilgan summasining to’g’riligi va 
asoslanganligini 
tekshirish 
lozim. 
Taftishchi 
tomonidan 
yil 
boshiga 
rejalashtirilgan sinf, shtat, kontingentlar bo’yicha ko’rsatkichlarni to’g’ri 
aniqlanganligi, o’rtacha hisoblangan ish haqi, har bir xarajat smetasi bo’yicha 
belgilangan normativ va nizomlarga mos kelishi, tashkilotlarni asrash xarajatlari, 
tugallanmagan qurilish va boshqalar . 
Moliya idoralari har yili birinchi chorakda barcha byudjet tashkilotlarining 
xarajatlari smetalarini to’g’ri tuzilishi, tasdiqlanishi va o’z vaqtida etkazilishi 
ustidan tekshirish o’tkazishni, doimiy ravishda, quyi moliya organlari tomonidan 
bu ishlarni o’z vaqtida va sifatli o’tkazilishini nazorat qilishni ta’minlashlari, 
ularga tekshirishlarni tashkil qilish va o’tkazishda amaliy yordam ko’rsatishlari 
shart. Tekshirishlar tasdiqlangan dasturga asosan o’tkaziladi. Ushbu 
tekshirishlarni o’tkazishda quyidagilarni amalga oshirish lozim: 
-
O’zbekiston Respublikasi va Qoraqalpog’iston Respublikasi vazirliklari, 
idoralari, tegishli hokimiyatlar boshqarmalari va bo’limlari tomonidan respublika, 

---

27
viloyat, shahar (shaharga bo’ysunuvchi tuman) va tuman byudjetlarini tuzish 
uchun taqdim qilingan smeta moliyaviy hujjatlarini har tomonlama chuqur tahlil 
qilishni amalga oshirish, mablag’larga bo’lgan ehtiyojni aniqlashda moliya-byudjet 
qonun hujjatlariga qat’iy rioya qilish va byudjet mablag’larini belgilangan 
maqsadlarga, iqtisod qilib yo’naltirishga erishish; 
-
O’zbekiston Respublikasi va Qoraqalpog’iston Respublikasi vazirliklari, 
idoralari, tegishli hokimiyatlarning boshqarmalari hamda bo’limlari tomonidan 
byudjet tashkilotlari xarajatlar smetalarini ko’rib chiqish, tasdiqlash va o’z vaqtida 
etkazish bo’yicha ishlarini to’g’ri tashkil etishni ta’minlashga erishish; 
-
smetani rejalashtirishda aniqlangan kamchiliklarni tezlik bilan bartaraf 
etish bo’yicha choralarni qo’llash, smetalar bo’yicha aniqlangan ortiqcha 
mablag’lar miqdorini, tashkilotlarning rahbarlarini ogohlantirib, byudjetdan 
ajratiladigan mablag’larni qisqartirish. 
O’zbekiston Respublikasi va Qoraqalpog’iston Respublikasi vazirliklarida, 
idoralarida, hokimiyat boshqarmalari va bo’limlarida smetalarni rejalashtirish 
ahvolini tekshirish yakunlarini lozim bo’lgan hollarda O’zbekiston Respublikasi 
Vazirlar Mahkamasiga va Qoraqalpog’iston Respublikasi Vazirlar Kengashiga, 
tegishli hokimiyatlarga ma’lum qilinadi, aniqlangan xato-kamchiliklarni bartaraf 
qilish va tayinlangan summalarni smetalarda ortiqcha ko’rsatilgan mablag’larga 
kamaytirish bo’yicha takliflar kiritiladi. 
Tashkilotlarning smetalarini to’g’ri tuzish, tasdiqlash va o’z vaqtida ularga 
etkazishning 
to’g’riligini 
tekshirish 
natijalari 
muntazam 
ravishda, 
umumlashtirilib, O’zbekiston Respublikasi va Qoraqalpog’iston Respublikasi 
moliya vazirliklari hay’atlarida, viloyatlar va Toshkent shahar Bosh moliya 
boshqarmalari kengashlarida ko’rilib boriladi va ushbu ishni yanada 
takomillashtirish bo’yicha chora-tadbirlar qabul qilinadi. 
Smetani noto’g’ri tuzilganligi yoki o’z vaqtida moliyalashtirilmaganligi 
to’g’risida ma’lumotlar aniqlansa, taftish aktida aks ettirish bilan birgalikda, 
tegishli moliya organiga xabar beriladi va smeta bo’yicha kamchiliklarni 
tugatish, tegishli tuzatishlar kiriish ishlarini yil oxirigacha amalga oshirishi 

---

28
lozim. Byudjet mablag’larining tasdiqlangan smetasi bo’lmagan holda hamda 
smetalarda ko’rsatilmagan tadbirlarga yoki umumiy smeta bo’yicha va 
xarajatlarning alohida turlari bo’yicha ham smeta yo’nalishidan ortiqcha bo’lgan 
summalarda xarajatlarga sarflash taqiqlanadi. 
Mazkur tartibni buzgan shaxslar qonun hujjatlarida belgilangan 
javobgarlikka tortiladilar. Smetalar bo’yicha xarajatlarni hisoblab chiqish 
mablag’larga bo’lgan ehtiyojga muvofiq iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanish 
ko’rsatkichlarini va iqtisod qilishning qat’iy tartibini amalga oshirishni hisobga 
olgan holda amalga oshiriladi. 
Xarajatlarni hisoblab chiqishda quyidagilarga amal qilish kerak: 
-
O’zbekiston Respublikasi qonunlari, O’zbekiston Respublikasi Oliy 
Majlisining boshqa qarorlari, Prezident farmonlari, O’zbekiston Respublikasi 
Vazirlar Mahkamasining qarorlari va farmoyishlari, O’zbekiston Respublikasi 
Moliya vazirligining idoraviy normativ hujjatlariga; 
-
byudjet tashkilotlari xarajatlarini rejalashtirishning normativ uslubiga; 
-
tovar va xizmatlarning davlat tomonidan tartibga solinadigan baholari 
hamda tariflariga, shuningdek, nodavlat korxonalari va tashkilotlarining ayrim 
tovarlari hamda xizmatlari baholariga; 
-
O’zbekiston Respublikasi va Qoraqalpog’iston Respublikasi vazirliklari, 
idoralarining rahbarlari, tegishli hokimiyatlarning boshqarmalari hamda bo’limlari 
rahbarlarining o’ziga qarashli tashkilotlarning kelgusi yil uchun smetalarini tuzish 
masalalari bo’yicha ko’rsatmalari va takliflariga, agarda ular qonun hujjatlariga zid 
bo’lmasa. 
Jumladan: 
-
smetaga ish haqi uchun mablag’lar byudjet to’g’risidagi maoshlari va ish 
haqi stavkalari va ularga qo’shimcha to’lovlardan, amaldagi namunaviy shtatlar va 
normativlarga rioya qilishdan kelib chiqib kiritiladi. Xo’jalik usuli bilan bajariladigan 
ishlar uchun ish haqi smetalarga byudjet yili xarajatlar smetasida ko’zda tutilgan ish 
hajmlaridan kelib chiqib kiritiladi; 
-
pedagoglar ish haqi uchun mablag’larni ajratishda, qonun hujjatlarida 

---

29
Xarajatlar smetasi 
ijrosi