G’aznachilik va davlat jamg`armalari fakulteti “byudjet hisobi va g`aznachilik ishi” kafedrasi baxramov shukrullo shodiqul o’G’LI

 
 
 
 
 
1-rasm. Smetalar nazorati bo’yicha taftish yo’nalishlari
12
 
Yuqorida ta’kidlab o’tilgan holatga ko’ra, smeta davlat mablag’laridan 
foydalanishni tekshirish uchun normativ hujjat bo’lib hisoblanadi. Shu bilan 
birgalikda, davlat byudjetidan kelib tushgan mablag’larni hisob va nazorat uchun 
boshqa normativ hujjatlardan ham foydalaniladi. 
Moliyaviy nazoratni amalga oshirishning quyidagi shakllari mavjud: 
taftish va auditorlik tekshiruvi. Taftish-byudjet mablag’lari bilan bog’liq 
moliyaviy operatsiyalarni tekshirish, qonunchilikka rioya qilishni haqiqiy va 
hujjatli rioya qilishni tekshirish, ularning buxgalteriya hisobi va hisobotida 
to’g’ri aks ettirilishini tekshirishdan iborat. 
Davlat byudjeti ijrosining buxgalteriya hisobi va nazoratning normativ 
bazasini o’rganish natijasida, byudjet tashkilotlarining smeta ijrosiga asosiy 
talablar, ya’ni uni tuzish, ko’rib chiqish, tasdiqlash kabilar tahlil qilindi. 
Auditorlik faoliyati deganda auditorlik tashkilotlarining auditorlik 
tekshiruvlarini o’tkazish va Qonunda nazarda tutilgan professional xizmatlar 
ko’rsatish borasidagi tadbirkorlik faoliyati tushuniladi. Davlat byudjeti smeta 
ijrosini tekshirish (taftish)ning asosiy vazifasi tashkilot moliyaviy faoliyatini 
quyidagi yo’nalishlar bo’yicha tekshirishdan iborat. 
Moliya-byudjet sohasini nazorat qilishni amalga oshirishning aniq 
shakllarini tanlash quyidagi: faoliyat shaklining xususiyatlari va huquqiy 
nizomlariga, tekshiriladigan tashkilotga, nazorat ob’yektiga, zaruriy nazorat 
harakatlari hajmiga va bshqa omillarga bog’liq. Shunady qilib, byudjet 
mablag’laridan samarali va maqsadli foydalanish tamoyillari O’zbekiston 
12
Steven M. Bragg. Treasury management: The Practitioner’s Guide /Published by John Wiley &Sons, Inc., 
Hoboken, New Jersey/ 2016. http//www.scopus.com/treasure_resoursbase.486.

---

31
byudjet tizimining muhim tamoyillaridan hisoblanadi. Byudjetda ko’zda tutilgan 
yo’nalishlar bo’yicha ko’zda tutilgan maqsadga muvofiq pul mablag’laridan 
foydalanish lozim. Tashkilotlarning moliya faoliyatini tekshirishda (taftishda) 
asosiy vazifa davlat byudjeti smetasining ijrosini tekshirish (taftish qilish)dan 
iborat.