Gazandadoshlar tuqimlasinin dorilik turlari, biologiyasi, ekologiyasi, xaliq xo’jaligidagi ahamiyati

4- rasm. Dorivor gulxayri -Althaea officinalis: 1 – guilli shoxchasi, 2-gulning tik kesimi, 3-changchili guli, 4-urugchisi, 5- urug’i.

Gazandanamolar - Urticales qabilasi

Qabilaga 5 ta oila kiradi. Ular hayotiy shakllari jihatidan daraxt, buta va o’tlardan iborat. Barglari oddiy, ketma - ket va qarama - qarshi joylashgan. Gullari ko’rimsiz, ayrim jinsli, oddiy gulqo’rg’onli, gulkosachasimon gulqo’rg’on bo’laklari 0-4-6 ta, ba'zan gulqo’rg’onsiz, changchisi 4-6 ta, urug’chisi 1-2 mevacha bargdan iborat, tugunchasi ustki, mevasi danakcha.

Tutdoshlar –Moraceae oilasi

Tutdoshlar –Moraceae oilasiga doimiy yashil,ba’zan barglari to’kiladigan sut shirasi bor daraxt, buta yoki sut shirasiz o’t o’simliklardir. Ularning barglari navbatlashib yoki qarama –qarshi joylashgan, butun, o’yilgan yoki qaychibarg bo’lib, barg qo’ltig’idan chiqadi. Gullari ayrim jinsli, bir uyli yoki ikki uylidir. Gulqo’rg’oni kosachasimon, to’rt bo’lakchali. Changchisi 4 ta,urug’chisi 1 yoki 2 mevabargli, 2 tumshuqli, tugunchasi bir uyali va urug’kurtakli. Mevasi chala danakcha yoki yong’oqchadir. Bu oilaga 53 ta turkumga mansub 1400 tur kiradi. O’zbekistonda 3 ta turkumga mansub 6 ta turi bor.

Tut –Morus. Bu turkumiga daraxt va buta o’simliklar kiradi. Ularning barglari oddiy, to’kiladigan, butun yoki qirqilgan, chetlari arra tishli bo’ladi. Gullari bir uyli yoki ikki uyli, boshoqsimon to’pgulda joylashgan. Urug’chi ikkita meva bargchadan iborat bo’lib, tugunchasi ustki yoki ostki, bir uyali. Mevasi to’p meva. Vatani Xitoy va Markaziy Osiyo. Tut bargi ipak qurti uchun ozuqa manbayidir. Turkumning 12 ta turi bor. Respublikamizda 2 ta turi keng tarqalgan.