Gazandadoshlar tuqimlasinin dorilik turlari, biologiyasi, ekologiyasi, xaliq xo’jaligidagi ahamiyati

Gazandadoshlar tuqimlasinin dorilik turlari, biologiyasi, ekologiyasi, xaliq xo’jaligidagi ahamiyati

1.Gazandadoshlar (urticaceae) oilasi.

2.Tolnamolar qabilasi.

3.Qovoqnamolar qabilasi.

4.Qovulnamolar qabilasi.

5.Gulxayrinamolar qabilasi.

6.Gazandanamolar qabilasi.

7.Qovoqnamolar qabilasi –Cucurbitales

8.Qovoqdoshlar oilasi –Cucurbitaceae

Gazandadoshlar (urticaceae) oilasi.

 Gazandadoshlar oilasi 45 turkumga kiruvchi 850 ga yaqin to'rni o'z ichiga oladi. O'zbyokistonda 2 turkumga oid 4 ta turi o'sadi.

Bu oilaga ikki uyli ba'zan bir uyli ut, ayrim holda daraxt yoki butalar kiradi. Ko'p vakillarida qo'ydiruvchi tukchalar bo'lib badanni kichitadi, shu sababli kichitki ut deb ham ataladi. Barglari qarama-qarshi joylashgan. Gullari ayrim jinsli, gulqurg'oni oddiy, rangsiz, 4 ta mayda qo'shilib o'sgan yoki erkin bargchalardan iborat. Changchilari 1-4 ta, urug'chisi bitta mevabargdan iborat. Tugunchasi ustki, mevasi yongokcha.

Gazanda (chayon ut) - (Urtica) turkumi. Bu turkumga bir jinsli, ikki uyli, barglari qo'ydiruvchi tukchali o'simlik kiradi. Gazanda (Urtica dioiica) ko'p yillik ut bo'lib, yo'l yokalarida, ekinlar orasida, arik buylarida o'sadi. Undan dorivor o'simliklar sifatida foydalaniladi.

Gazanda, qichitqi oʻt (Urtica L.) — 1) gazandadoshlar oilasiga mansub koʻp yillik yoki bir yillik oʻtlar turkumi. Barglari arra tishli, bulaklarga boʻlingan, qarama-qarshi joylashgan. Barglari va poyasi qichitqi tuklar bilan qoplangan. Gullari juda mayda, bir jinsli, barg qoʻltigʻidagi boshoqsimon toʻpgullarga yigʻilgan. Mevasi yongoqchasimon. Shim., kamroq Jan. yarim sharda hamda tropiklarda 40—50 turi tarqalgan. Oʻzbekistonda bitta turi bor. Soya, zah yerlar, dal al ar, bogʻlar va b. yerlarda usadi. Bu turdan tibbiyotda qon toʻxtatuvchi vosita sifatida foydalaniladi. Yosh novdalari isteʼmol qilinadi. Poyasidan arqon, dagʻal mato tuqishda ishlatiladigan iplar tayyorlanadi; 2) zoologiyada suvda va quruqlikda yashovchilar bilan sudralib yuruvchilarning umumiy nomi (qarang Sudralib yuruvchilar), jonli tidda, kaltakesak, ilon, hasharotlar va urgimchaksimonlar singari badburush, yirtqich, zaharli yoki badboʻy maxluqlarga nisbatan ishlatiladigan soʻz.