Gaz yoqilg ‘ilarni olinishi va tavsiflari

Koks gazi tarkibiga o‘rtacha 60% vodorod, 23% metan, 2% og‘ir uglevodorodlar, 6,5% uglerod (II) oksid, 2,5% uglerod (IV) oksid, 5,0% azot va 1% kislorod kiradi. Koks gazining yonish issiqligi 16,8-18,8 MJ/m3 ga teng. Koks gazini bir tonna quruq shixtadan o‘rtacha chiqishi 300-350 m3 ni tashkil qiladi.

• Koks gazi tarkibiga o‘rtacha 60% vodorod, 23% metan, 2% og‘ir uglevodorodlar, 6,5% uglerod (II) oksid, 2,5% uglerod (IV) oksid, 5,0% azot va 1% kislorod kiradi. Koks gazining yonish issiqligi 16,8-18,8 MJ/m3 ga teng. Koks gazini bir tonna quruq shixtadan o‘rtacha chiqishi 300-350 m3 ni tashkil qiladi.
• Koks gazi yuqori haroratga ega metallurgik pechlarii isitish, koks kimiyoviy sexlariing uz ehtiyojlarini qondirish va kommunal-maishiy maksadlar uchun qo‘llaniladi. Uning ortiqchasi metallurgik korxonalarning issiqlik elektr markazlar (IEM) bug‘ generatorlarning o‘txonasida yoqish uchun ishlatiladi. Ayrim hollarda, koks gazlaridan vodorodni ajratib olish uchun xom ashyo sifatida ham ishlatiladi.
• Yoritgich gazni tarkibi va xususiyati koks gazinikiga o‘xshab ketadi, u toblanmagan toshkumirlarni gazlaridan kokslash jarayonida olinadi. Yoritgich deyilishi, u avval faqat yoritish uchun ishlatilardi. Hozirgi paytda u boshqa gazlar aralashmasi bilan birga maishiy va texnologik maqsad uchun ishlatiladi.

Kokslash usuli bilan boshqa tur yoqilg‘ilaridan jumladan slanetslardan ham, yonuvchi gazlar olinadi. Bir tonna quruq shixtadan slanets gazlarning chiqishi 250-300 m3 ni tashkil kiladi. Uning yonish issiqligi 18,8 MJ/m3 ni tashkil qiladi. Slanetsli gaz birinchi navbatda maishiy maqsadlari uchun ishlatiladi.

• Kokslash usuli bilan boshqa tur yoqilg‘ilaridan jumladan slanetslardan ham, yonuvchi gazlar olinadi. Bir tonna quruq shixtadan slanets gazlarning chiqishi 250-300 m3 ni tashkil kiladi. Uning yonish issiqligi 18,8 MJ/m3 ni tashkil qiladi. Slanetsli gaz birinchi navbatda maishiy maqsadlari uchun ishlatiladi.
• CHala koks gazi toshkumirlarning chala kokslashda qo‘shimcha mahsulot sifatida olinadi. U uglevodorodlarning katta miqdori bilan tavsiflanadi. CHala koks gazini yonish issiqligi dastlabki xom ashyoga bog‘lik bo‘ladi: toshkumirlarni chala kokslashda u 20,93 - 27,20 MJ/m3 ni tashkil qiladi. CHala koks gazining chiqishi bir tonna quruq shixtadan o‘rtacha 100 m3 ga teng. CHala koks gazini kokslash jarayonida o‘z ehtiyojlarini qondirish uchun hamda maishiy maqsadda ishlatiladi.
• So‘nggi yillarda maishiy maqsadlari, ichki yonuv dvigatellarning qurilmalarida va neft kimiyoning ehtiyoji uchun suyuq yoki suyultirilgan uglevodorod gazlari keng qo‘llanilmoqda.