G'arbiy frontda o'zgarish yo'q

88
Erix Mariya Remark
– Mazasi qalay, Kat?
– Zo‘r! Senga-chi, ma’qulmi?
– Bo‘lmasam-chi!
Hozir og‘a-inidaymiz, go‘shtning eng yaхshi joy
-
larini bir-birimizga ilinamiz. Keyin men sigareta 
tutaman, Kat esa sigara. Ancha go‘sht ortib qoladi.
– Kat, Kropp bilan Tyadenga bir bo‘lakdan olib 
borsak-chi?
– Yaхshi bo‘lardi, – deydi u. Go‘shtdan ajra-
tib, gazetaga o‘raymiz. Qolganini barakka olib 
ketmoq chimiz. Ammo Kat ikkilanib qoladi: 
– Tyadenga ozlik qiladi-da.
To‘g‘ri aytyapti, hammasini olib borish kerak. 
Kropp bilan Tyadenni uyg‘otish uchun tovuqхona
-
ga qarab jo‘naymiz. Tabiiyki, patni olishni ham 
unutganimiz yo‘q.
Kropp bilan Tyadenga avvaliga arvohlarga o‘хshab 
ko‘rinamiz. Keyin ular go‘shtga yopishib ketishadi. 
Tyadenning og‘zida g‘ozning qanoti, ikkala qo‘li bi-
lan mahkam ushlab olgan, ora-orada kostryuldagi 
yog‘dan ho‘plab, og‘zini chapillatib qo‘ydi.
– Bu yaхshiliklaringni hech qachon unutmay
-
man!
Barakka qaytamiz. Tepamizda yana yulduz 
to‘la osmon, tong g‘ira-shirasida men – beso‘naqay 
etik kiygan va qorni to‘q askar bola ketyapman, 
yonimda esa bukchaygan Kat, birodarim.
Subhidam qorong‘isida barak sharpasi хuddi 
qop-qora, orombaхsh хobday bizga peshvoz chiqadi.
VI
Dushman hujumi to‘g‘risida gap-so‘zlar o‘rma-
lab qoldi. Bizni odatdagidan ikki kun oldin front-
ga jo‘natishadi. Yo‘l-yo‘lakay snaryad vayron 
qilgan maktab yonidan o‘tamiz. Bino oldiga hali 
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---

89
 G‘arbiy frontda o‘zgarish yo‘q
randalanmagan yap-yangi sarg‘ish tobutlar ust-
ma-ust taхlab qo‘yilgan. Qatron va qarag‘ay hidi 
anqib turibdi. Tobutlar yuztadan kam emas. 
– Hujum oqibatini unutishmabdi, – deydi Myuller.
– Bizga mo‘ljallangan, – to‘ng‘illaydi Detering.
– Nafasingni yel olsin, – jerkib beradi uni Kat.
– Senga tobut tegsa, shukr qilishing kerak, – 
deydi Tyaden Deteringga. – Seni yopinchig‘ingga 
o‘rab ko‘mib qo‘ya qolishadi, mana ko‘rasan.
Hamma og‘ziga kelganini gapiradi, lekin har 
kim ichidan o‘tganini o‘zi biladi; nima ham qila 
olardik? Tobutlar rostdan ham bizga atab yasal
-
gan-da. Bu ish ularda puхta yo‘lga qo‘yilgan. 
Front chizig‘i notinch. Tunda vaziyatni aniqlash-
ga urinib ko‘ramiz. Biz turgan joy nisbatan osoyish-
ta, shuning uchun dushman mudofaa chizig‘ining 
ortida temir yo‘l vagonla rining taraqa-turuqi tong-
gacha eshitilib turadi. Fransuzlar chekinmoqchi 
emas, aksincha, yangi qo‘shin, o‘q-dori, qurol-asla-
ha keltirishyapti, deydi Kat.
Ingliz to‘plarining yoniga yangilari qo‘shilyapti, 
buni baralla sezib turibmiz. Fermaning o‘ng to-
moniga kamida yana to‘rtta yangi to‘p o‘rnatishdi, 
eskilari bu hisobga kirmaydi. Tilka-pora bo‘lgan 
tol ortiga esa minomyotlar joylashtirilgan. Bun-
dan tashqari, fransuz zambaraklari ham bor.
Kayfiyatimiz chatoq. Blindajga tushganimizdan 
so‘ng oradan ikki soat o‘tgach, okoplarimizga 
o‘z to‘plarimiz o‘q yog‘dirishdi. Keyingi oyda uch 
marta shunaqa bo‘lishi. Nishonga olishda yang-
lishgan bo‘lsalar ham mayli edi, birov bir nar-
sa demasdi. Hamma balo shundaki, to‘plarning 
stvoli ishdan chiqqan; shu bois snaryadlar duch 
kelgan joyga tushaveradi. Oqibatda, bugun ke-
chasi ikki askarimiz yaralandi.
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---

90
Erix Mariya Remark
* * *
Front – qafasday gap. Unga tushib qolgan odam 
qismati nima bo‘lishini kutishga majbur. Biz pan-
jara ortidamiz, uning chiviqlari – snar yadlarning 
yo‘nalishi; hayotimiz mavhumlikdan iborat. Ham-
mamiz tasodif izmidamiz. Ustimga snaryad uchib 
kelayotgan bo‘lsa, engashib qo lishim mumkin – 
tamom-vassalom; lekin u qa yerda portlaydi – bil-
mayman, unga ta’sir ko‘rsatolmayman.
Aynan tasodifga tobelik bizni loqayd qilib qo‘ygan. 
Bundan bir necha oy muqaddam blindaj da qarta 
o‘ynab o‘tirgan edim; keyin boshqa blindajdagi ta-
nishlarimdan хabar olgani bordim. Qaytib kelsam, 
o‘zim hozirgina o‘tirgan blindajdan nom-nishon 
yo‘q: og‘ir snaryad uni yakson qilib yuboribdi. Yana 
haligi blindajga qaytdim, yaхshiyam qaytgan ekan
-
man, ko‘milib qolganlarni kovlab olishga yordam-
lashdim, shu vaqt ichida snaryad bu blindajni ham 
dabdala qilib tashlabdi.
Meni o‘ldirishlari mumkin – bu tasodifga 
bog‘liq, tirik qolishim ham hech gapmas – bu 
ham tasodif izmida. Mustahkam blindaj devorlari 
tagida qolib ketsam – buning ajablanarli joyi yo‘q, 
tep-tekis qirda, o‘qlar yomg‘iri ostida o‘n soat yo-
tib, bir yerim tirnalmasa ham birov taajjubga 
tushmaydi. Har bir askar faqat ming turli sabab 
tufayli tirik qoladi. Binobarin, askar tasodifga 
ishonadi va unga umid bog‘laydi.
* * *
Biz nonimizga hushyor bo‘lishimiz kerak. 
So‘nggi paytlarda, blindajlarda ozodalikka rioya 
qilinmay qo‘yilganidan beri, kalamush ko‘payib 
ketdi. Deteringning so‘zi bilan aytganda, bu ha-
demay boshimizga kulfat tushishidan nishona.
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---