Ganieva Ramuzanin' Genetika hàm genomika tiykarları páninen «Genetika pániniń rawajlaniw basqishlari» teması boyınsha kurs jumisi

Nikolay Jlonp Vavilov
2.2 bap. Genetikaniń medicina ilimi ushin áhmiyeti
Medicina genetikasi – adam organizmindegi násillik kesellikler, olardiń kelip shiǵiwi, klinikasin úyrenedi. Adam organizminde keship atirǵan barliq tirishilik processler, belgilerdiń násilleniwi, násillik kesellikler tarqaliwi hám kelip shiǵiw mexanizmleri genetik nizamliqlarǵa tiykarlanǵan. Násillik tuwrisindaǵi dáslepki túsinikler Gippokrat, Aristotel, Anaksagor hám Abu Ali Ibn Sinolar tárepinen aytilǵan. XIX ásir baslarinda násillik nizamliqlardi chex alimi I.G.Mendel ashti.
1970 – jillardan baslap Ózbekistanda genetika páni rawajlana basladi. Bul rawajlaniwǵa akademiklardan X.Turaqulov, J.A.Musaev, professor A.T.Oqilovlar úlken úles qosti. Alimlardan Majidov hám Shomansurovlar nerv kesellikleri patogenezinde násillik faktorlardiń rólin úyrendi. 1971-jilda Tashkent Mámleket medicina institutinda Orayliq Aziyada birinshi márte Hamidov hám Oqilovlar basshiliǵinda medicina genetik máslahatxanasi shólkemlestirildi. Medicina genetikasiniń rawajlaniw tariyxi uliwma pánge qaraǵanda erterek payda bolǵan. Násil salamatliǵi hám normal rawajlaniwinda ata-tekleriniń ázzi róli aniqlandi. Búgingi kúnde genetikanin usi bólimi medicinaniń júdá úlken tarawi. Sebebi bul násildiń embrion rawajlaniwi basqishinda da júzege shiǵiwin qadaǵalaw hám kóplep genetic mutaciyalardi toqtatiw imkanin beredi.



2.3 bap. Genetika pániniń tarawlari
Házirgi zaman genetikasi izzertlew ob’ektine kóre kompleks pán bolip, oniń birqansha tarawlari bar. Uliwma genetika, mikroorganizmler genetikasi, adam genetikasi, haywanlar genetikasi ósimlikler genetikasi, molekulyar genetika, immunogenetika, citogenetika, medicina genetikasi, populyacion genetika, pedagogik genetika usi siyaqli túrleri bar.
Uliwma genetika – násillik axborot dúzilisin, násillik hám ózgeriwsheńlikti tirishiliktiń barliq dárejelerine tán bolǵan uliwma nizamliqlardi úyrenedi.
Mikroorganizmler genetikasi – izzertlew ob’ekti bolip, bakteriyalar, viruslar, tómen eukariot organizmler esaplanadi.
Adam genetikasi – adam populyaciyalarinda násillik hám ózgeriwsheńlik hádiyselerin, sirtqi ortaliq sharayatlariniń tásirinde belgilerdiń násilleniwi, olardiń ózgeriw qásiyetlerin izzertleydi.