G’alaba ko’ship qoniwlar

1428-j Angliya Orleang’a hu’jim etedi. 16 jasli Janna d’ Ark Karl VII m ushirasip Orleanda fransuzlar jeńisi sózsiz ekenine isentiredi. Jannaǵa ricirlar qosıp beriledi. Orleanda inglizler jenship taslanadı. Endi oni “Orlean qizi” d.a. Karl VII (1422-1461) Reyms (korollar ra’smiy tu’rde taj kiyetin qala) qalasinda taj kiyedi. 1430-j Kompen qorg’ani ushin urista burgundlar onin’ abirayi o’sip baratqanin qizg’anip oni anglishanlarg’a satip jiberedi.Fransiya korolı qaharman qızdı qutqarıwǵa urınıpta kórmeydi. Janna d’ Ark 1431-j 30 mayda Ruan qalasinda otqa jandiriladi. Eki ortada 1453-j pitim du’zilip, Angliya qol astinda tek Kale porti qaladi.
Karl VII den son’ taxtqa otirg’an Lyudovik XI ( 1461-1483) siyasatin Bretan ha’m Anju di basip aliwdan baslaydi.Bug’an juwap retinde iri feodallar “Ja’miyet baxit ag’bali” awqamin du’zedi.Onin’ baslig’i Karl Burgundskiyge qarsi Lyudovik XI tabisli gu’res ju’rgizip Burgundiyanin’ batis bo’legin Franciyag’a qosip aladi. 1481-j Fransiya qublasindag’i Provans walayati Marsel porti qalasi m birge bag’indiriladi. Lyudoviktin’ miyrasxori Karl VIII din’ 1491-j Bretan gertsogi qizi Annag’a u’yleniwi m Fransiyanin’ oraylasiwi tamamlandi. XV a’ aqirina kelip pu’tkil Franciya birden bir oraylasqan ma’mleketke aylandi.
d’E qorg’ani Normandiyada jaylasqan.
Dofin – shaxzada,miyrasxor.
Tema : Angliyada Oraylasqan Mamlekettin’ du’ziliwi
Angl saksler XI a’ 40 jj daniyalilarg’a qarsi qozg’alan’ ko’teredi ha’m olarg’a Fransiyanin’ arqasindag’i Normandiya gertsogi ja’rdemge keledi. Son’ 1066-j Normandiya gertsogi Vilgelm Angliya koroli Garold ti Gastings urisinda jen’edi ha’m Angliyani b.a. Ol Vilgelm I ati m korol dep dag’azalanadi.
Vilgelm 1) jergilikli feodallar – angl-saksler jerlerin tartip alip, o’zinin’ ricirlarina bo’lip beredi. 2) Sol waqitta kishi ha’m orta jer iyeleri o’z mu’liklerin saqlap qaladi. Ol 3) feodallarg’a korolg’a sadiqliq haqqinda ant ettiredi. Koroldıń eń iri múlk iyesi bolıwı, baronlarǵa jer-múlklerdiń túrli walayatlardan beriliwi Fransiyadaǵı sıyaqlı ǵarezsiz grafliklerdiń dúziliwine tosqınlıq etken. Normandlar o’z ha’kimyatin bekkemlew maqsetinde Angliyada ko’plep qalalar qurdi.Olardan en’ belgilisi Londondag’i Touer edi.Vilgelm 1086-j mamlekettin’ ekonomikaliq imkaniyatin biliw maqsetinde Evropada birinshi ret xaliqti dizimnen o’tkeriwdi buyirdi.Xaliq oni “Qorqinishli sud kitabi” d.a. Sebebi dizimge aliwshilar sorawlarina tek haqiyqatti aytip juwap beriwi haqqinda ant etkenligi edi. Baronlardin’ xaliqqa zulimin sheklew ushin angl-saks jergilikli sudlari saqlap qalindi. Mamleket grafliklerge bo’linip,olarg’a sherif tayinlang’an.
Angliyada diyqanlar gu’resi XII-XIII a’ ku’sheyedi.XIV a’ xaliq awizeki a’debiyatindag’i Robin Gud ezilgen xaliqtin’ qorg’awshisi sipatinda su’wretlenedi. Genrix II (1154-1189) da’wirinde Angliyada finans ha’m a’skeriy reformalar o’tkizildi.Baronlarg’a a’skeriy xizmet ornina g’aziynege “qalqan puli” salig’in to’lewge ruxsat etildi.Bul korolge turaqli jallanba asker du’ziw imkanin berdi.