G. S. Tursinbayeva, G. M. Duschanova, J. S. Sadinov

41-rasm. Ninabargli (A) va ikkiurug‘pallali (B) о‘simliklarning 
ikkilamchi floema va kambiyning umumiy kо‘rinishi:
A 
– 1 – tо‘rsimon (elaksimon) maydon, 2 – nur, 3- parenxima, 4 – tola,
5 – kambiy, 6 – tо‘rsimon hujayralar, 7 – arqonsimon initsial;
B
– 1 – parenximali floema, 2 – yо‘ldosh hujayralari, 3 – nur, 4 – tola,
5 – kambiy, 6 – tо‘rsimon nay, 7 – tо‘rsimon plastinka, 8 – arqonsimon initsial.
А 
B 
90

---

III BOB. MURTAK VA MAYSA – GULLI О‘SIMLIKLAR 
ONTOGENEZINING BOSHLANG‘ICH BOSQICHLARI 
 
О‘simliklarning ontogenezi (yunon. 
ontos
– mavjud; genezis – kelib 
chiqishi, hosil bо‘lishi) yoki individual taraqqiyoti urug‘langan tuxum 
hujayraning rivojlanishidan boshlanadi. Agar о‘simlik vegetativ 
kо‘paysa, uning ontogenezi boshlang‘ich “ona” о‘simlikningsomatik 
(yunon. somatos - tana, gavda) hujayralarining bо‘linishi bilan 
boshlanadi va о‘simlik hayotining oxirigacha (qurib nobud bо‘lguncha 
yoki yangi bо‘linishigacha) davom etadi. О‘simliklarning ontogenetik 
sikli quyidagi yosh davrlarga ajratiladi: 
I. 
Latent davri
(
Sm
). Bunda о‘simlik urug‘ (diaspora) tinim 
holatida bо‘ladi. 
II. 
Virgil davri
: maysa (
p
), yuvenil (
j
), immatur (
im
) va yosh 
vegetativ (
V
) bosqichlariga bо‘linadi.
III. 
Generativ davri
: yosh (
g
1
), о‘rta (
g
2
) va qari (
g
3
) bosqichlarni 
о‘z ichiga oladi. 
IV. 
Senil davri
: senilgacha bо‘lgan (
ss
), senil (
s
), tо‘liq qurib 
tugash (
sc
) bosqichlariga bо‘linadi. 
Gulli о‘simliklarning eng asosiy о‘suv organlari – novda va ildizi, 
odatda, yetilgan urug‘ tarkibidagi murtakda joylashgan bо‘ladi. Lekin 
urug‘ una boshlagandan sо‘ng, murtakdan yangi organlar: kurtak, 
novda, barg va yon novdalar, yon va qо‘shimcha ildizlar ham 
rivojlanadi. Usimliklarning keyingi rivojlanish davrlarida reproduktiv 
(lot. re – yangitdan; produksio – hosil qilish) ya’ni jinsiy kо‘payish 
organining (gul, urug‘) hosil bо‘lishi meristema hujayralarining 
faoliyatiga bog‘liq.