G. S. Tursinbayeva, G. M. Duschanova, J. S. Sadinov

25-rasm. Barg mezofillida g‘ovaksimon va ustunsimon parenxima 
hujayralarining tuzilishi: 
a
 – 
Epilasia hemilasia 
(A.A. Butnik, 2015);
b – 
Raphydophyton regelii
 
(H. Freitag bo’yicha). 
Shartli belgilar
:
U – ustunsimon hujayra, E – epiderma, G‘ – g‘ovaksimon hujayra.
 
а 
b 
E 
U 
G‘ 
64

---

ham fotosintez jarayoni yosh xlorenxima hujayralarida qari 
xlorenxima hujayralariga nisbatan tezroq boradi. Xlorenxima gulda, 
pishmagan mevalarda ham bо‘lib, fotosintez vazifasini bajaradi. Lekin 
bu fotosintez ikkilamchi о‘rindagi vazifalardan hisoblanadi. Tropik 
о‘rmonlarda о‘suvchi ba’zi о‘simliklarning havoyi ildizlarida ham 
xlorenxima uchraydi (masalan, angreum, falenopsis, tenofillum, 
poliriza va boshqa orxislar). 
Krans hujayra
– fotosintezni amalga oshiruvchi tuzilma. Krans 
hujayraning asosiy belgilaridan biri unda kо‘p sonli xloroplastlarning 
mavjudligi bо‘lib, ularning shakli kо‘p xollarda chо‘zinchoq, xatto 
tо‘lqinsimon va jadal kraxmal tо‘plashga moslashgan bо‘ladi 
(Karpilov, 1970). 
Mezofill va krans hujayra xloroplastlari S4 tipli fotosintezni 
birgalikda amalga oshiradilarl . Krans hujayradagi mitoxondriy 
mezofil hujayralarinikidan 10 baravar faol (Black, 1971) bо‘ladi (25, 
26, 27-rasmlar).
Turli о‘simlik turlarining krans hujayralari bargning turli 
qismlarida joylashib, tuzilmaning о‘zgaruvchanligini ta’minlashda 
katta imkoniyatlar yaratadi, hamda bunday hujayra о‘simlikni 
qurg‘oqchilikka va jaziramaga chidamliligini ta’minlagani uchun u 
evolyutsion jihatidan yangi va yosh tuzilma hisoblanadi. Krans 
Митохондри
я
я 
Крахмал 
кра 
26-rasm. Krans-hujayraning tuzilishi 
(A.Fahn bо‘yicha, 1990). 
Xloroplast 
Mitoxondriya 
Kraxmal donalari 
65

---

hujayrali va S
4
tipli fotosintezlovchi о‘simliklar С
3
fotosintezlovchi – 
kserofitlarga nisbatan oqsilni 20 baravar ortiq ishlab chiqaradi, 
transpirasiya uchun suvni 2,5 baravar kam sarflaydi, suv 
bug‘latishining harorat chegarasi va fotosintezi juda yuqori – 55
0
S va 
undan ortiq (Bil va boshq., 1983). Boshoqdoshlar krans 
hujayralarining shakli murakkab bо‘lib kataqsimon tuzilgan
(27-rasm).