G. S. Tursinbayeva, G. M. Duschanova, J. S. Sadinov

1 – rasm. O’simlik hujayrasining tuzilishi: 
1 – qobiq, 2 – sitoplazma, 3 – yadro, 4 – mitoxondriya, 5 – ribosoma,
6 – lizosoma, 7 – goldji apparati, 8 – xloroplast, 9 – xromoplast,
10 - endoplazmatik tо‘r, 11 – plazmadesma, 12 – mikronaychalar,
13 - kraxmal donachalari, 14
 – 
vakuola.
 
21

---

Ribosomalar.
Ribosomalar asosan gialoplazmada har doim uchrab 
turadigan teng miqdordagi oqsil va RNK dan tashkil topgan 17–23 nm 
diametrga ega bо‘lgan mayda zarrachalardir. Ular hujayra yadroida, 
mitoxondriyasida va plastidlarda ham uchrab, ular о‘lchami jihatidan 
ancha kichikroq bо‘ladi. Ribosomalar hujayrada alohida – monosoma 
yoki guruh bо‘lib joylashsa – polisomalar deyiladi. Polisomalarda 
ribosomalar о‘zaro ipsimon RNK molekulalari orqali bog‘lanadi. 
Eukariot organizmlarning hujayralarida ribosomalar oqsilni sintez 
qiluvchi markaz hisoblanadi. Ribosomasiz hujayra uzoq yashay 
olmaydi (2-rasm). 
Mikronaychalar
. Kо‘pchilik hujayralarda topilgan organoid 
hisoblanib, ularning diametri 250A ga teng va ichi kanallardan iborat 
naychalardir. Mikronaychalarning devorlari oqsil molekulalaridan 
tuzilgan. Ular sitoplazma va uning hosilalarining harakatida, masalan, 
xivchinlarning tuzilishida qurilish materiali sifatida ishtirok etsa 
kerak. Hujayrani bо‘linish vaqtida mikronaychalardan urchuq ini hosil 
bо‘ladi. Hujayra bо‘linishining oxirgi bosqichida iplar qaytadan 
mikronaychalardan ajralib ketadi. Ehtimol mikronaychalar zich 
hujayra qobig‘iga ega bо‘lmagan hujayralarda tayanch vazifasini 
bajaradi. 
Lizosomalar
. Endoplazmatik tо‘r yoki diktiosomalarning mahsuli 
sifatidagi sitoplazmada uchraydigan organelladir. U gidrolitik 
fermentlarga ega bо‘lib, hujayradagi barcha mikromolekulalarni va 
boshqa organik birikmalarni parchalaydi. Bundan tashqari lizosomalar