G. S. K u t u m o V a I. I. I n o g a m o V g e o d e z I ya va m a r k s h e y d e r L i k I s h I

a
/ D 
Bu еrda 
a
– grafikaviy tasvir qurishning chiziqli xatosi, D – topilishi kеrak 
bo`lgan o`lchamning talab etilga aniqligi; 
Misol: Aytaylik grafikaviy tasvirdan o`lchab olinadigan ko`mir qatlamining 
aniqligi 2 sm dan kam bo`lmasligi kеrak. Ko`mir qatlamini tasvirlash uchun kеrak 
bo`lgan masshtabni topamiz. 
a
= 0,2 dеb qabul qilsak, M =0.2 / 20 = 1/100. 
Dеmak, ko`mir qatlamini 1:100 masshtabda grafikaviy tasvirlasak, 
bеlgilangan talabni qoniqtirish mumkin bo`ladi. 
 
17.2. Gipsometrik planlar 
Gipsometrik plan bu gorizontal tekislikka proyeksiyalashda aniq masshtabda izogips 
ko‘rinishida shipda va pastda tasvirlangan chizma.Gipsometrik planlar yirik 
masshtabda tuziladi.Bu planlar strukturali kartalardan gorizontallar tasvirlanganligi 
bilan farq qiladi.
Gipsometrik planlar qo‘llanilishi bo‘yicha quyidagilardan tashkil topadi: 
1) foydali qazilma konini geologik strukturasi va qatlamning yotish sharoiti haqida 
ma'lumot yetkazib beradi. 
2) kon ishlari va geologo razvedka ishlarida , loyihalashtirishda asos bo‘lib xizmat 
qiladi.Gipsometrik planlar bo‘yicha shaxta stvoli joyi, asosiy shtreklarning 
yo‘nalishi tanlanadi, ayrim qatlamlarning kesishgan qismni qidirishni olib boradi va 
darzliklarni bashorat tashkil qilib tuzish. 
3) asosiy ish bo‘lib zahira hisoblanadi (Bauman usuli). 

---

296 
4) kon ishlarini olib borish davridagi va kelgusida qilinadigan ishlarni qo‘llab 
quvvatlash. 
5) kon-tog‘ jinslarini geometrik usullar bilan o‘rganish, har xil izochiziqlarni qurish 
uchun ko‘mir qatlamlarini gazsimonligini,konlarni gidrogeologiyasi geofizik 
tadqiqot ishlarida va boshqa ishlar asos bo‘lib xizmat qiladi.Gipsometrik planlarni 
tuzish uchun turli xil usullardan foydalaniladi. Masalan balandlik qiymatlari 
yordamida gipsometrik planni tuzish usuli 
Gipsometrik plan quyidagi tartibda tuziladi: 
1)
qabul qilingan masshtabda koordinatalar yordamida skvajinaning ustki qismi 
va skvajinani qatlam tomoniga chiqish nuqtasi va barcha kerakli nuqtalarning 
balandlik qiymati kiritiladi.
2)
aniqlangan balandlik qiymatlari plandagi nuqtalarni yoniga chiqish va 
chuqurligi bo`yicha yozib qo`yiladi.
Barcha qiymatlar kiritilgan izogips yotqizig`i to`la o`rganilgan konning qismidan 
boshlanadi. Agarkonning bir necha uchastkalaridan har xil tartibda o`tkazilishi 
mumkin, agar biror-bir qismda qiymatlar kam bo`lsa, shu joy haqida qo`shimcha 
ma`lumotlar kerak bo`ladi. Qalinlik bo`yicha izochiziq grafikini tuzish.
Agar qatlan 30
o
burchak ostida yotgan bo`lsa, bunda qatlam vertikal 
skvajinalar yordamid razvedka qilinadi. Qalinlik bo`yicha izochiziqlar gorizontal 
tekislikda quriladi: 
1)
planga skvajinalar kiritiladi 
2)
burg`ilash jurnalidan skvajinalar oldiga son qiymatlari, qalinlik qiymati 
yoziladi. 
3)
geometrik analizlar asosida balandlik qiymatlari orasida invariant chiziqlar 
o`tkaziladi
4)
qalinlik bo`yicha qirqimlarni tanlab, interpolyatsiya o`tkazilib, qavatma-
qavat bo`lgan qiymatlar aniqlanadi. 
5)
bir xil qiymatli nuqtalarni birlashtirish natijasida qalinlik bo`yicha 
izochiqilar gorizontal tekislikda o`tkaziladi.

---

297