G. S. K u t u m o V a I. I. I n o g a m o V g e o d e z I ya va m a r k s h e y d e r L i k I s h I



Download 6,42 Mb.
Pdf ko'rish
bet61/203
Sana19.05.2023
Hajmi6,42 Mb.
#941315
1   ...   57   58   59   60   61   62   63   64   ...   203
Bog'liq
O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

7.8-rasm.Qiyalikni o`lchash 


90 
(7.19) formulada doimiy qo’shiluvchi (C) e’tiborga olinmagan. Uni e’tiborga 
olganda formula mana bunday bo’ladi: 
d = klcos
2
α + c cos α (7.20)
(7.20) formulada c va α qiymatlari juda kichik bo’lganligidan C cosα va cos
2
α 
lar bir-biriga teng deb qabul qilish mumkin. Shunda (7.20) formula 
quyidagichabo’ladi :
d = (kl + c)cos
2
α
Bu formulada kl+c (7.18) formuladagi D ga teng bo’lganligi uchun 
d = D cos
2
α yoki d = D − Dsin
2
α (7.21)
(7.21) formuladagi (Dsin
2
α) masofaning qiyaligiga qarab kiritiladigan 
tuzatish bo’lib, (ΔD) bilan ifodalanadi. Bu tuzatish qiymatlari ham maxsus 
jadvallardan olinadi. 
Masofani ipli dalnomer bilan o’lchash aniqligi dalnomer iplarining 
yo’g’onligiga, qarash trubasini aniq fokuslanganligiga va reykadan sanoqning 
to’g’ri olinishiga bog’liq. O’lchash aniqligiga ob-havo ham ta’sir qilishi mumkin.
Yozda, ayniqsa tush paytida harorat ta’siridan reyka tasviri jimirlab ko’ringanidan 
sanoq olish aniqligi kamayadi. Shuning uchun masofa havo salqin paytda 
o’lchangani ma’qul. O’lchash aniqligini oshirish uchun 200m dan katta masofalar 
bo’laklarga bo’linib, har bo’lak ikki marta (to’g’ri va teskari yo’nalishda) 
o’lchanishi kerak. Reyka nuqtaga shovun yordamida aniq vertikal holatda 
o’rnatilishi lozim.
Masofa ipli dalnomer bilan 1:200-1:4000 aniqlikda o’lchash mumkin.
7.5. Borib bo`lmas masofani aniqlash
O`lchash ishlari davrida teodolit yo‘lining biron-bir tomoni, masalan, 
daryoni kesib o‘tgan bo‘lsa, o‘sha tomon uzunligini bevosita o‘lchab chiqish 
imkoniyati bo‘lmaydi va bu holatda borib bo‘lmas masofani aniqlash usuli 
qo‘llaniladi. Masalan, teodolit yo‘lining (AB) tomoni daryodan o‘tishi kerak bo‘lsin 
(7.9- rasm). Uning uzunligini topish uchun daryo yoqasi bo‘ylab lenta bilan 
o‘lchanishi qulay bo‘lgan (AD) chiziq`i olinib, uchlari yog‘och qoziqlar bilan joyda 


91 
mustahkamlanadi va ularning orasi o‘lchov lentasi bilan mumkin qadar aniq 
o‘lchanadi. Bu chiziqqa bazis deyiladi.
Hosil bo‘lgan(ABD) uchburchakda iloji bo‘lsa hamma burchaklar teodolit 
bilan o‘lchanadi. Agar uchburchakda faqat (α) va (β) burchaklari o‘lchangan bo‘lsa, 
(γ) burchak γ = 180 - (α + β) formulasi orqali 
hisoblab topiladi.
Shunda sinuslar teoremasiga asosan 7.9- 
rasmdan yozish mumkin: 
 
(7.22) 
bu yerda: AD = b- bazis tomonining uzunligi. 
Topilgan qiymatni tekshirish uchun joyda qo‘shimcha bazis (b1) va 
burchaklar(α1) va (β1) o‘lchanadi (7.8- rasm), shunda tomon uzunligi
quyidagi formula bilan topiladi: 
(7.23) 
Tomonuzunligi (
x) 
nianiqlashuchunuchburchakshundaytanlanishikerakki, 
bazisvaaniqlanadigantomonlarqarshisidagiburchaklarqiymati 30°dankichikva 120° 
dankattabo‘lmasin (shundatomonuzunligianiqroqtopiladi).(
x)
qiymatlari orasidagi 
farq 1:1 000 dan katta bo‘lmasligi kerak. Bu shart bajarilsa, qiymatlarning o‘rtachasi 
olinadi. 

Download 6,42 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   57   58   59   60   61   62   63   64   ...   203




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish