G. S. K u t u m o V a I. I. I n o g a m o V g e o d e z I ya va m a r k s h e y d e r L i k I s h I


 Masofani optik dalnomer bilan o’lchash



Download 6,42 Mb.
Pdf ko'rish
bet58/203
Sana19.05.2023
Hajmi6,42 Mb.
#941315
1   ...   54   55   56   57   58   59   60   61   ...   203
Bog'liq
O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

7.4. Masofani optik dalnomer bilan o’lchash 
Masofani optik dalnomer bilan o’lchash teng tomonli uchburchakning qisqa 
tomoni bilan shu tomon qarshisidagi burchak α ning o’zaro bog’liqligi teoremasiga 
asoslangan, (7.4-rasm, a) dan ko’rinishicha, burchak o’zgarmas bo’lganida masofa 
D uzaygan sari AOB uchburchakning qisqa tomoni AB ya’ni bazis b ham uzayadi; 
bazis b o’zgarmas bo’lganda masofa D o’zgargan sari α burchak kichrayadi, buni 
(7.4-rasm,b) da ko’rish mumkin. Shu rasmlarda masofa quyidagiga teng: 
D =
b
2
ctg
α
2
(7.6)
(7.6) formuladagi bazis b yoki burchak α o’zgarmas bo’lib, ulardan biri 
bevosita o’lchanadi. Shunga ko’ra optik dalnomerlar o’zgarmas burchakli va 
o’zgarmas bazisli dalnomerlarga bo’linadi.
O’zgarmas burchakli dalnomerlar yordamida teng tomonli uchburchakning 
kichik tomoni (bazis) o’lchanadi, α burchak esa o’zgarmas bo’ladi. (7.6) 
formuladagi
1
2
ctg
α
2
o’rniga koeffitsient (K) ni qo’ysak, formula quyidagi 
ko’rinishga keladi: 
D = K ∙ b (7.7)
 
7.4-rasm. Masofani optik dalnomer bilan o’lchash 


86 
(7.7) formuladagi ( K) o’zgarmas koeffitsient bo’lib, dalnomer koeffitsienti 
deb ataladi. 
O’zgarmas bazisli dalnomerlar yordamida paralaktik burchak deb ataladigan 
(α) burchak o’lchanadi; o’zgarmas bazis b ning uzunligi reykada maxsus ravishda 
belgilab qo’yiladi. Masofani o’zgarmas bazisli dalnomer bilan o’lchash natijalari 
quyidagi formula bo’yicha hisoblab chiqariladi: 
D =
b
2 tg
α
2
(7.8)
(7.8) formuladagi paralaktik burchak α juda kichik bo’lib,
tgα =
α
2ρ"
ga teng.
Bunda (7.8) formula
D =
b

ρ" (7.9)
bo’ladi. (7.9) formuladagi b va ρ”- o’zgarmas koeffitsientdir, uni K bilan 
belgilasak, formula quyidagi ko’rinishga kiradi: 
D =
K
α
(7.10)
Optik dalnomerlarda bazis b vazifasini reyka bajaradi. Masofani dalnomer 
bilan o’lchashda reykani dorizontal yoki vertikal holatda o’rnatish mumkin. Shunga 
ko’ra optik dalnomerlar gorizontal va vertikal reykali dalnomerlarga bo’linadi. 

Download 6,42 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   54   55   56   57   58   59   60   61   ...   203




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish