G niyozov, M. Ahmedova pedagogika tarixidan seminar mashg

Buni yodda saqlang!
U lug‘bek 1449 yil 27 oktyabrda 56 yoshida yovuzlarcha 
o ‘ldiriladi. Ulug‘bekning do ‘sti va sadoqatli shogirdi Ali Qushchi 
unga ishonib topshirgan «Ziji Ko'ragoniy» nusxasini Istambulga 
olib ketadi va chop ettiradi.
Ulug‘bekning pedagogik qarashlari
1. Yosh avlodning erkin va har tom onlam a kamol topish 
huquqini himoya qiladi.
2. Yoshlar o ‘rgangan bilimlarini hayotga tatbiq etish yo‘llarini 
bilishlari, kerakli kasb-hunarlarni o ‘rganishlari lozim deb biladi.
61

---

3. Axloq tarbiyasi masalasiga e ’tibor berib, insonlar orasidagi 
m unosabat, d o ‘stlik, birodarlikka alohida e ’tibor qaratishni 
ta ’kidlaydi.
4. M ehnat tarbiyasi va insonlarni hayotda, o ‘qishda chidamli 
bo‘lishini mehnatsevarlik va m atonat timsoli deb ko ‘rsatadi.
5. Bolalarning jism onan sog‘lom , harbiy hunarni puxta 
egallagan, jasur, mard bo'lib yetishuviga alohida e ’tibor beradi.
6. Madrasalardagi o ‘quv tizimini isloh qilib, madrasalarda 
o ‘qish muddatini 15-20-yildan 8-yiIgacha qisqartiradi.
Bilib qo‘ying!
Zahiriddin M uhammad Bobur o ‘rta asr Sharq madaniyati va 
m a’naviyatida o ‘ziga xos o ‘rin egallagan olim bo‘lishi bilan birga 
keng dunyoqarash va mukammal aql - zakovati bilan Hindistonda 
Boburiylar sulolasiga asos solib, bu mamlakat tarixida davlat arbobi 
sifatida nomi qolgan bo‘lsa, serjilo o ‘zbek tilida yozilgan «Bobur- 
noma» asari bilan jahonni mashhur tarixnavis, adabiyotshunos, 
tarbiyashunos olimlari qatoridan ham joy oldi.
Zahiriddin M uham m ad Bobur 1483-yilning 14-fevralida 
Andijonda, Farg‘ona hokimi Umar Shayx Mirzo oilasida dunyoga 
keldi. Bu davrda Markaziy Osiyo va Xurosonda turli hokimlar, 
aka-ukalar, tog‘a-jiyanlar, amakivachchalar o ‘rtasida hokimiyat 
ulug‘ bobolari Amir Temur tuzgan yirik davlatga egalik qilish 
uchun kurash nihoyat keskinlashgan edi.
Ilmga yoshligidan mehr qo‘ygan Zahiriddin barcha Temuriy 
shahzodalar kabi bilimlar asosini otasi saroyida yetuk ustozlar 
rahbarligida egalladi. Biroq uning betashvish yoshligi uzoqqa 
cho‘zilmadi. 1494-yili otadan yetim qoldi. 12 yoshida otasi o'rniga 
Farg‘ona viloyati hokimi etib ko‘tarilgan Bobur butun aqliy 
qobiliyati, irodasini qilichga almashtirib, Andijon taxti uchun ukasi 
Jahongir Mirzo, amakisi Sulton Ahmad Mirzo, tog‘asi Sulton 
M ahmudxon va boshqa qarindosh raqiblariga qarshi kurashishga 
majbur bo'ldi. Bobur ukasi Jahongir Mirzo bilan murosaga kelish 
uchun unga yon berishga Farg‘ona viloyatini ikkiga taqsimlab, 
yarmini ukasiga topshirishga qaror qildi va o ‘zi Samarqand uchun
62

---

olib borilayotgan kurashga otlandi. Bir necha yil davom etgan bu 
kurashda Shayboniyxonning qo‘li baland kelib Bobur Samarqandni 
tashlab ketishga majbur bo ‘ldi. 1504 yili Shayboniyxon Andijonni 
ham qo‘lga kiritgandan so‘ng Bobur janubga qarab yo‘l oldi va 
Qobul ulusida o ‘z hokimiyatini o ‘rnatdi. Keyinchalik 1526-1527 
yillarda Bobur Hindistonga yurish qiladi va Ibrohim Lo‘diy ustidan 
g‘alaba qozonib, Hindisonda «Boburiylar sulolasi»ga asos soladi. 
Bobur bu g ‘alabadan so‘ng uzoq yashamadi. 1530-yil dekabr 
oyida Agra shahrida vafot etdi. Keyinroq vasiyatiga ko‘ra farzandlari 
uning hokini Qobulga olib kelib dafn etdilar.