G‘. N. Mahmudov

Magnitoelektr  (logometrik)  termometrlar.
  Logometrik  termometr  tuzilishi 
va  ishlash  prinsipi  bo‘yicha  termobimetall  impulsli  termometrlardan  jiddiy  farq 
qiladi. Uning datchigi (4.2-rasm) jezdan tayyorlangan ballon 1 ko‘rinishida bo‘lib, 
pastki  tekis  qismiga  tok  o‘tkazadigan  prujina  3  yordamida  qisib  turiladigan 
tabletkasimon termorezistor 4 joylashtirilgan. Prujina 3 bir uchi bilan qisqich 2 ga 
qadalib  turadi  va  vtulka  5  yordamida  datchik  ballonning  ichki  devorchasidan 
izolyasiya  qilingan.  Temperatura  o‘zgarishi  bilan  termorezistor  qarshiligi  katta 
doirada o‘zgaradi. Masalan, sovutish tizimidagi suyuqligining temperaturasi 40
0
C 
dan  90
0
C    gacha    ortisa,  termorezistor  qarshiligi  450 
Om
  dan  70 
Om 
gacha 
kamayadi.  
   Logometrik  termometrlarning  ko‘rsatkichi  ikki  bo‘lakli  plastmassa  karkas  2 
dan  iborat  bo‘lib  (4.3-rasm),  ular  bir-biriga  tortuvchi 
murvatlar  bilan  biriktirilgan.  Karkasga  uchta  o‘lchov 
g‘altaklari 5 o‘ralgan. Asbobning sezuvchanligini orttirish 
uchun birinchi va uchinchi g‘altaklar bitta darchaga lekin 
bir-biriga  teskari  o‘ralgan.  Ikkinchi  g‘altak  ikkinchi 
darchaga,  birinchi  va  uchinchi  g‘altaklarga  nisbatan  90
0
 
burchak bilan o‘ralgan. Karkasning  ichki qismidagi o‘q 9 
da  doimiy  magnit  3  joylashtirilgan.  O‘q  bir  tomondan 
rostlanadigan  tayanch  4  ga  qadalgan  bo‘lsa,  ikkinchi 
tayanch sifatida shkala ko‘prikchasi 10 ishlatilgan. 
    Asbob 
tok 
manbaiga 
ulanganda 
uning 
chulg‘amlaridan  tok  o‘tib,  g‘altaklar  atrofida  magnit 
maydonni  hosil  qiladi.  Doimiy  magnit  3  ning  maydoni 
uchta  g‘altakning  natijaviy  magnit  maydoni  bilan  o‘zaro 
4.2-rasm
.
 Termore-
zistorli temperatura 
datchigi. 

---

 
184 
ta’sirlanib,  doimiy  magnitni  ma’lum 
burchakka  buradi.  O‘q  9  ning  tashqi 
uchiga 
mahkamlangan 
ko‘rsatkich 
strelkasi ham doimiy magnit bilan birga 
shkala 
11 
nisbatan 
buralib 
o‘lchanayotgan 
temperaturaning 
kattaligini  ko‘rsatadi.  Tok    manbai  
uzilgandan  keyin  strelkani  dastlabki, 
ya’ni  nol  holatiga  qaytarish  uchun 
karkas  tanasiga  qo‘shimcha  doimiy 
magnit 
o‘r-natilgan. 
Yig‘ilgan 
ko‘rsatkich  mexanizmi  po‘lat  qobiq  1 
ga  joylashtiriladi.  Qobiq  bir  vaqtning 
o‘zida ko‘rsatkich chulg‘amlarini tashqi 
magnit  maydonlar  ta’si-ridan  saqlovchi 
ekran 
vazifasini 
ham 
bajaradi. 
G‘altaklarning 
chiqish 
simlari 
qisqichlar  6  ga  ulanadi.  Ko‘rsatkich 
shkalasi 
po‘lat  qobiqdagi  maxsus 
uyacha-ga 
o‘rnashtiriladigan  lampa 
yordamida yoritiladi.