G‘. M. Milliy iqtisodiyotda axborot tizimlar va texnologiyalar

Mijozlarga elektron xizmat ko‘rsatish bank texnologiyalari

Bank elektron xizmatlari turli xil bo‘ladi. Elektron mijozlarga xizmat ko‘rsatishning asosiy turlari:

• 
  mijoz-bank tizimi - uzoq ish joyidan ba’zi bank operatsiyalarini bajarish qobiliyati;
  
• 
  bank kartalari bilan ta’minlangan xizmatlar;
  
• 
  telefon xizmatlari;
  
• 
  Internet xizmatlari.
  

Mijoz-bank tizimi moliyaviy hujjatni qayta ishlashning texnologik tarmog‘idan mijozning qo‘lida qog‘oz varaqasini bank operatsiyalarini olib borayotgan mansabdor shaxslariga topshirish va uni elektron shaklga o‘tkazish bo‘yicha operatsiyani olib tashlash imkonini beradi. Ushbu jarayon bilan birga hujjatni identifikatsiya qilish jarayoni ham avtomatik ravishda amalga oshiriladi.
Bank mijozlar bilan 24 soat davomida ishlash, operatsiyalarni olib borayotgan xodimlar va binolar uchun kerak bo‘lgan xarajatlarini kamaytirish imkoniyatiga ega bo‘ladi.
Mijoz ofisdan chiqmasdan naqd bo‘lmagan to‘lovlarni amalga oshirishi mumkin, bankga borish uchun vaqt va yo‘l xarajatlarni tejab qoladi. Mijoz bankga hududi bog‘liq bo‘lmaydi. Bundan tashqari, mijoz tashqi hujjatlarni boshqarish tizimiga kirish, bank tomonidan elektron shaklda hujjatlar qabul qilish imkoniyatlariga ega bo‘ladi.
To‘lov hujjatlari mijozning hisob-kitob dasturida yaratilishi mumkin. Keyin raqamli elektron imzo bilan tasdiqlanadi va himoya qilinadi va mijozning kompyuteridan elektron shaklda bankning kompyuteriga o‘tkaziladi.
Mijoz, shuningdek, bank tomonidan to‘lov hujjatlarini qabul qilish va qayta ishlash, uning hisob varag‘ining holati va hisob varaqdagi operatsiyalar to‘g‘risida ma‘lumot oladi.

Zamonaviy BATlarni texnik jihozlar

Zamonaviy bank tizimlarida apparatning tarkibi mavjud bo‘lib, ular quyidagilarni o‘z ichiga oladi:

• 
  Hisoblash texnika vositalari (HTV);
  
• 
  Mahalliy tarmoqlar uchun jihozlar (MHT);
  
• 
  Telekommunikatsiya va aloqa vositalari;
  
• 
  Turli xil bank xizmatlarini avtomatlashtirishga mo‘ljallangan uskunalar: avtomatlashtirilgan kassirlar va boshqalar.
  
• 
  Naqd pul bilan ishlashni avtomatlashtiradigan vositalar (hisob va kupyurani haqiqiy bo‘lganligini aniqlash va boshqalar uchun).
  

Hisoblash texnika vositalaridan foydalanish asosan shaxsiy kompyuterlarga, qaratilgan. Markaziy shaxsiy kompyuter - serverga ulangan kompyuterlarni mahalliy tarmoqlar keng tarqalgan.
Bank texnologiyalarining ishlashi va ishonchliligini oshirish maqsadida kompyuterlar ma’lum qo‘shimcha apparat va dasturlardan foydalangan holda tarmoqda birlashtirilgan. Bank faoliyatida mahalliy hisoblash tarmoq (MHT) lar xuddi shu bino ichida yoki bir-biridan yaqin masofada bo‘lgan masofali obyektlar bilan bog‘laniladi.
Tarmoqda foydalanuvchi xizmatining eng keng tarqalgan usullari fayl-server va mijoz-server sifatida tashkil etiladi. Umumiy foydalanuvchi xizmat ko‘rsatish sxemasiga ega bo‘lgan har ikkala model ham murakkablik, ishlash doirasi, vazifalarning xilma-xilligi, dasturiy ta’minot va apparat, shuningdek ishlash ko‘rsatkichlari bilan ajralib turadi. Mijoz-server modeli ko‘proq resurslar qobiliyatiga ega, so‘rovlarga javob beradi, birinchi esa tarmoq orqali fayllarni uzatadi.