G. A. Shahmurova yosh fiziologiy as I

\
.
206
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

K alsiy -
ferm entlar va hujayralar ichidagi alm ashuv jarayonida 
qatnashadi. Kalsiyning bufer sistemasi hosil bo'lishidagi roli katta 
ahamiyat kasb etadi. Bundan tashqari, kaliy ionlari mushaklardagi nerv 
qo ‘zg‘alishida ishtirok etadi. Kalsiy hayvon va o ‘simlik mahsulotlarida 
bo'ladi.
Organizmdagi 60% temir gemoglobinning asosiy qismini tashkil qiladi. 
Temir organizmda to ‘plamlar hosil qilish xususiyatiga ega. Oziqa bilan 
iste’mol qilinayotgan temir miqdorining kamayishi anemiyaga olib keladi. 
Temir hujayralardagi almashinuv jarayonida qatnashadi.
6
-jadval
Bola organizmining mineral tuzlarga b oigan ehtiyoji (mg)
Yoshi
kalsiy
fosfor
magniy
temir
1 oyliq chaqolaq
240
120
50
1,5
1-6 oylik
500
400
60
6
7-12 oylik
600
500
70
10
1-3 yosh
800
800
150
10
4-10 yosh
1200
1650
300
18
11-13 yosh (o‘g‘il bola)
1200
1800
350
18
11-13 yosh (o‘g‘il bola)
1100
1650
300
18
14-17 yosh (o4g‘il bola)
1200
1800
300
18
14-17 yosh (o‘g‘il bola)
1100
1650
3000
18
Yod
- mikroelementlari yetishmasligidan endemik kasalliklari kelib 
chiqadi. Yodning fiziologik aham iyati qalqonsim on bez faoliyatiga 
b o ig a n ijobiy va salbiy ta ’siri bilan har akterlanadi. Organizmda yod 
yetishmasligi qalqonsimon bez faoliyatining buzilishi va buqoq paydo 
bo ‘lishiga sabab b o ia d i. Bu kasallikning oldini olishning maxsus va 
umumiy qoidalari b o ‘lib, maxsus qoidaga organizm ning yod bilan 
ta ’minlanishini tashkil etish kiradi (yodli tuzlardan foydalanish shular 
jumlasidandir). Umumiy qoidaga esa bolalar uchun sanitariya-gigiyena 
tavsiyalari kiradi.
Suv
- Tirik zot borki, suvsiz yashay olmaydi. Odam ovqat yemasdan 
bir oydan ortiq, suvsiz esa bir necha kun yashay oladi. Suv organizmda 
moddalar almashinuvi normal kechishi uchun zarur. Hujayralardagi suv
207
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

yetarli miqdorda bo4lgandagina undagi barcha almashinuv jarayonlari 
normal kechadi. Shuning uchun organizmga suv ham xuddi oqsillar, 
yog4lar, uglevodlar, vitaminlar va mineral moddalar singari muntazam 
tushib turishi kerak. M aktab o 4quvchilari uchun bir sutkada ichiladigan 
suyuqlik (suyuq ovqatni ham hisobga olganda) 1,2-1,5 litrdan oshmasligi 
kerak.
Bolaning o 4sishi va rivojlanishi organizm ining suv bilan yetarli 
darajada ta ’minlanishiga bog4liq. Tashqi muhitning odatdagi harorati 
va namligida odamning sutkalik suv balansi taxminan 2,2-2,8 1. Organizm 
bir sutkada siydik bilan 1,5 1, ter bilan 400-600 ml va najas bilan 100-150 
ml suv y o 4q otadi. H avo h a ro ra ti yuqori b o 4lib, suv alm ashinuvi 
buzilganda organizm ko4p suv yo4qotadi.