G. A. Shahmurova yosh fiziologiy as I

Bosh m iya
Yangi tu g ilg a n bola bosh miyasining vazni 340-400 g bo'lib, tana 
vaznining 1,8-1,9 qismini (katta odam da esa 1,40 qismini) tashkil etadi.
1 yoshda bosh miya vazni 800 g, 7 yoshda 1250 g, 15 yoshda 1350 g, 
18 yoshda 1380 g, k atta odam larda 1400 g ga teng. Bolaning bosh miyasi 
7 yoshgacha tez o 4sadi. Bosh m iyaning o'sishi 20-30 yoshlarga borib 
to'xtaydi. 1-2 yoshda bosh miya orqa miyaga nisbatan ancha tez o'sadi, 
so iig orqa miyaning o'sishi tezlashadi.
59
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Bosh miya ham orqa miya kabi oq va kulrang m oddalardan tashkil 
topgan. Bosh m iyaning kulrang m oddasi turli xil neyronlardan iborat. 
Bosh m iy a d a 14 m lrd. nerv h u ja y ra si bor. B u n d an ta s h q a ri, b osh 
m iyaning 60-90% ni neyrogliya h u jay ralari tashkil etadi. N eyrogliya 
hujayralari himoya qiluvchi va tutib turuvchi tayanch to'qim a hisoblanadi. 
Neyrogliyada gorm onlar va gorm onsim on m oddalar hosil bo'ladi.
Bosh m iya uzunchoq m iya, varoliy k o 'p rig i, m iyacha, o 'r ta m iya, 
oraliq m iyadan iborat b o 'lib , bu qism lar bosh miya sopi deb ataladi. 
U larni bosh miya katta yarim sharlari o 'ra b turadi.
Uzunchoq m iya
U zunchoq m iya orq a m iyaning davom i b o 'lib , uzunligi 3-3,5 sm. 
U zunchoq miya va varoliy ko'prigi reflektor ham da o'tkazish funksiyasini 
amalga oshiradi.
U zunchoq m iyaning reflektor ishida bosh m iyadan chiqqan 5-12 ta 
nerv yadrolari ishtirok etadi. U zunchoq m iyadan chiqqan uchlamchi nerv 
yuz terisi, ko'z, burun, qism an tilni nerv bilan ta ’minlaydi va tishlardan 
sezuvchi impulslarni o'tkazadi. Bundan tashqari, uzunchoq m iyada nafas 
olish, qon tom irlari devori harakatining nerv m arkazi, qo'sish, yutish, 
ter ajratish, so'lak ajratish, k o 'z yoshi ajratish, qovoqlarni yumish, aksa 
urish, yo 'talish nerv m arkazlari bor. Bosh m iyaning yuqori bo'lim lari 
uzunchoq m iyaning reflektor funksiyasini boshqarib turadi. U zunchoq 
m iyaning m o rfo lo g ik jih a td a n sh akllan ish i bilan nafas olish, yu rak
tom irlari, ovqat hazm qilish va boshqa funksiyalar takom illashib boradi.
Hom ila 16-17 haftalik bo'lganda uzunchoq m iyada nafas olish nerv 
m arkazi shakllanadi, 21-22 haftalarda nafasni chiqarish nerv m arkazlari 
shakllanib tugaydi. Yangi tug'ilgan bolada nafas, himoya reflekslari (aksa 
urish, y o 'tal va boshqalar) rivojlangan bo'ladi. U nda so'rish, yutish kabi 
ovqatlanishga bo'lgan shartsiz reflekslar yaxshigina rivojlangan.