G. A. Shahmurova yosh fiziologiy as I

Nerv markazlarining turli bo‘limlarining tuzilishi
va rivojlanishi
Orqa miya. 
Orqa miya um urtqa kanalida birinchi bo'yin um urtqasi 
bilan II bel um urtqasi oralig'ida joylashgan bo'lib, katta odam da vazni
30-40 g, uzunligi 45 sm ga teng. Yangi tug'ilgan bolada bola vazni 6-10 g, 
uzunligi 13-15 sm. Nerv hujayralari orqa m iyaning kulrang, nerv tolalari 
esa oq m oddasini hosil qiladi. O rqa miyaning ko'n dalang kesigida kulrang 
m odd a k a p a la k shaklid a jo y lash adi, atro fid a esa oq m o d d a b o 'la d i. 
K ulrang m oddaning oldingi, orqa va yon shoxlari bor. Oldingi shoxida
58
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

h a ra k a t n ey ro n lari jo y lash g an , bu yerd an h a ra k a t nervlari chiqadi. 
O rqad agi shoxda sezuvchi n ey ro n lar b o ia d i, u larg a sezuvchi, y a ’ni 
m arkazga intiluvchi nervlar kiradi. O rqa m iyada b o 4yin, k o 'k rak , bel, 
dum g4aza segmentlari joylashgan. O rqa miyaning har bir segmentidan 
bir ju ftd a n ham m asi b o iib 31 ju ft nerv tolasi chiqadi. O rqa m iyadan 
chiqqan 31 ju ft nervlar gavda, q o i, oyoq muskullari va terini nervlar bilan 
t a ’m in lay di. O rq a m iya 3 q a v a t p a rd a b ilan q a ttiq (tash q i) p a rd a
o'rgim chak iniga o'xshash parda, tomirli parda bilan qoplangan.
Orqa miyaning funksiyalari. 
O rq a m iya q o 4z g 4alishni bosh m iya 
b o i a k l a r i g a o 'tk a z u v c h i m ark a ziy o rg an h iso b la n ib , re fle k to r va 
o ‘tkazuvchi funksiyani bajaradi. Orqa miya skelet muskullarining harakat 
refleksini amalga oshiradi. Orqa miyaning b a ’zi harakat reflekslariga: tirsak, 
boldir, tizza, panja reflekslari misol b o 4la oladi. Biroq odamda bosh miya 
juda yaxshi rivojlanganidan muskul harakat larining k o 4pi bosh miya katta 
yarim sharlari p o 4stlog4i ishtirokida amalga oshiriladi. Orqa miya ichki 
organlar, yurak qon tomir, ovqat hazm qilish, ayirish va boshqa sistemalar 
ishini o 4zgartirib, vegetativ reflekslarni ham amalga oshiradi.
Orqa miyaning yana bir funksiyasi o'tkazuvchanlikdir. Orqa miyaning 
o 4tk azu vch anlik funksiyasi ichki o rg an la rd a n bosh m iyaga va bosh 
m iy a d a n ish ch i o rg a n la rg a o 'tk a z u v c h i y o 4lla r o rq a li im p u ls la r 
o ikazilish in i t a ’m inlashdan iborat.
O rq a m iy a d a b a ’zi r e fle k to r f u n k s iy a la r h o m ila o n a q o rn id a
r iv o jla n a y o tg a n id a y u z a g a k e la d i. H o m ila 2-3 o y lik b o i g a n i d a
h a ra k a tla n a boshlaydi. Y angi tu g ilg a n bola oyoq p an jasining tagi 
t a ’sirlansa 2-3 d a q iq ad an so 4ng oyoq p anjasida bukish refleksi hosil 
bo'ladi. Bu refleks bola tu g ilg an id an so4ng 6 oy o 4tgach, yo4qolib ketadi.
Bola 9-10 oyligida yura boshlaydi. Orqa miyadagi harakat m arkazlari 
ishi ortadi, nervlar miyelinlashishi 3 yoshgacha davom etadi.