G. A. Shahmurova yosh fiziologiy as I


Jism oniy rivojlanishning k o 4rsatkichlari


bet23/202
Sana16.06.2022
Hajmi
#676128
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   202
Jism oniy rivojlanishning k o 4rsatkichlari
Y an g i tu g 'ilg a n g o 'd a k n isb a ta n k a lta q o 'l-o y o q la ri, ta n a si va 
boshining kattaligi bilan farqlanadi. U ning kallasining uzunligi tanasi 
uzunligining 1/4 qismini, ikki yashar bolada esa - 1/5, olti yasharda - 1/6, 
o 'n ikki yasharda - 1/7 va voyaga yetgan odam da - 1/8 qismni tashkil 
etadi. Y osh k a tta la sh g a n sari k allan in g o 'sish i sekin lashad i, oyoq-
36
www.ziyouz.com kutubxonasi


q o ila rn in g o'sishi esa kuchayadi. Jinsiy yetilish davrining boshlanishiga 
q ad ar tan a proporsiyalarida farq b o im a y d i va ular p u b e rta t davrida 
yuzaga chiqadi.
Tananing bo'yi va eni o'rtasidagi proporsiyalarni turlicha boiishining 
uchta bosqichini ajratish m um kin: 4 yoshdan 6 yoshgacha, 6 dan 15 
yoshgacha va 15 d an to voj^aga yetgunga q ad ar. A gar, pu b ertato ld i 
d a v rid a um um iy b o 'y oy o q larin in g o 'sish i hisobiga ortsa, p u b e rta t 
d av rid a esa-tan anin g o 'sish i hisobiga (suyaklarning qalinlashishi va 
m ushak to'qim alarining o'sishi) ortadi.
Tananing bo'yiga o'sishining notekisligi quyidagicha namoyon bo'ladi. 
Yangi tug'ilgan bolaning bo'yi 48-52 sm bo'ladi. Bola hayotining birinchi 
yilida uning bo'yi 25 sm o'sadi va 75 smni tashkil qiladi. Ikkinchi yili tananing 
o'sishi sekinlashadi va u faqat 10 sm ga o'sad i. Keyingi yillarda (6-7 
yoshgacha) o'sish tezligi yanada sekinlashadi. Kichik m aktab yoshining 
boshlanishida bo'y 6-10 sm, 8-10 yoshga kelib esa - 3-5 sm ga o'sadi. Jinsiy 
balog'atga yetish davrida o'sish tezligi yana ortadi, har yili o'sish 5-10 sm 
tashkil etadi. Tana o'sishining eng k o 'p ortishi qiz bolalarda 12 yoshga kelib, 
o 'g 'il bolalarda esa 15 yoshda kuzatiladi. B o'yning o'sishi asosan qiz 
bolalarda 19 yoshga kelib, o'g'il bolalarda esa 20 yoshga kelib tugallanadi. 
Yangi tug4ilgan davrdan to voyaga yetgunga qadar insonning bo'yi 3, tanasi
- 3,5, qo'llari - 4, oyoqlari - 5 m arotaba uzunlashadi. Tananing bo'yiga 
o'sishi hayotning birinchi yilida uning massasini ortishi bilan, keyingi davrda 
sekinlashishi esa - funksional tizimlaming hujayralari, to'qimalari, azolari 
differensiyalashuvi jarayonlarini faollashuvi bilan bog'liq bo'ladi.
T ana vazni yoshga qarab quyidagicha o'zgaradi. Yangi tug'ilgan qiz 
bolalarning o 'rtach a vazni 3,5 kg, o 'g 'il bolalarniki esa 3,4 kg bo'ladi. 
Bolaning vazni tug'ilganidan keyin birinchi oyda 600 g, ikkinchi oyda 
800 g ortadi. Bir yashar bolaning vazni tug'ilganidagi vaznidan uch m arta 
ortib 9-10 kg ga yetadi. 2 yoshda bolaning vazniga 2,5-3,5 qo'shiladi. 4,
5, 6 yoshlarda bola vazniga har yili 1,5-2 kg qo'shilib boradi. 7 yoshdan 
boshlab uning vazni tez ortib boradi. 10 yoshgacha o 'g 'il bolalar bilan 
qiz b o lala r vazni b ir xil o 'z g a ra d i. Jinsiy yetilish boshlanish i bilan 
qizlarning vazni 4,5-5 kg dan 14-15 yoshda har yili 5-8 kg ortadi. O 'g 'il 
bolalarda esa 13-14 yoshdan vazni 7-8 kg ortadi, 15 yoshdan boshlab esa 
ularning vazni qizlarning vaznidan ortib ketadi.
Lekin, faol o'sish davrlari jadal differensiyalashuv davrlari bilan mos 
kelmasligi mumkin. M asalan, bosh miya va orqa miya massasining o'sishi
37
www.ziyouz.com kutubxonasi


18 yoshga kelib voyaga yetgan inson miyasi og'irligiga tenglashgan holda, 
d e y a rli y a k u n la n is h i m u m k in , u n in g a sa b tiz im in in g fu n k s io n a l 
takom illashuvi esa yana uzoq m uddat sodir bo'ladi.

Download

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   202




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish