G. A. Shahmurova yosh fiziologiy as I

5. Maktabgacha yosh davri. 
Bu davr 3 yoshdan to 7 yoshgacha davom
etadi. U shbu davrda bilish jarayonlari (xotira, tafakkur, ijodiy fikrlashga 
harakat) jadal rivojlanadi, skelet suyaklarining qotishi va suyak-m ushak 
tizim ining m ustahkam lanishi jad a l sodir b o'lad i, bolaning h arak atlari 
ancha turli-tum an va koordinatsiyalangan holda sodir b o 'lad i, yangi 
tug'ilgan davrdagiga nisbatan m ushaklarning kuchi 4-5 m arotaba oshadi
46
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

va y urak faoliyati sezilarli d arajada yaxshilanadi, m iyasining og'irligi 
k a ttalash ad i va 7 yashar bolada 1250 gram m ni tashkil qiladi, shartli 
reflektorli aloqalar k o 'p sonli bo'ladi, shartli torm ozlanish rivojlanadi.
M aktabgacha yoshdagi bolalar bo'yiga bir tekisda o'sm.aydi. Avvaliga 
yiliga 4-6 sm, 6-7 yoshda 7-10 sm gacha o'sadi va buni bo'yining birinchi 
fiziologik cho'zilish davri deb ataladi.
B olalarning vazni ham bir xilda k o 'p ay m ay d i. 4 yoshli bolaning 
og'irligi qariyb 1,6 kg ga ko'payadi, 5 yoshda 2 kg ga yaqin, 6 yoshga 
borib 2,5 kg, y a ’ni o 'rta c h a hisobda yiliga 2 kg ga ko'payadi. 6-7 yoshga 
borib, bolaning og'irligi 1 yasharligidagiga nisbatan 2 baravar oshishi 
kerak. Bu yoshda teri to b o ra qalinlashadi, elastiklashadi, unda qon- 
tom irlar soni kam ayadi, u m exanik ta ’sirlarga anchagina chidamli bo'lib 
qoladi. 6-7 yoshgacha b o ig a n bolalar terisining sirti 1 kg vaznga nisbatan 
hisoblanganda kattalarn ikig a q araganda k o 'p ro q b o ia d i, shu sababli 
ular saiga issiqlab ketishi yoki sovuq qotishi mumkin.
6. Kichik maktab yoshi davri. 
Bu davr 7 yoshdan to 12 yoshgacha 
davom etadi. U shbu davrda o'sish va skelet suyaklarining qotishi davom
eta d i, o y o q la rn in g o 's is h i h iso b ig a ta n a p ro p o rs iy a la ri o 'z g a ra d i, 
m u s h a k la r ja d a l riv o jla n a d i, k a tta y a rim s h a rla r p o 's tl o g 'i n in g
integratsiyalovchi roli ortadi, torm ozlanish jarayonlari kuchayadi. Jigar, 
b u y ra k la r, o 'p k a , y u rak va b o sh q a a ’z o la r h a m d a to 'q im a la rn in g
strukturaviy va funksional differensiyalashuvi yakuniga yetadi. Timus 
bezini q ay ta rivojlanishi boshlanadi. Q alqonsim on bez va gipofizning 
funksiyasi kuchayadi. Jinsiy bezlarning gorm onal ta ’siri boshlanadi.