G. A. Shahmurova yosh fiziologiy as I

Nerv to‘qimasi. 
Nerv to'qim asi orqa va bosh miyani tashkil etadi. 
U
odam organizmining barcha to 'q im a va organlari ishini boshqaradi. Nerv 
to 'q im a s i ik k i xil h u ja y r a d a n : n e rv h u ja y ra s i, y a ’n i n e y ro n v a 
neyrogliyadan tashkil topgan.
Nerv hujayrasi (neyron) bajaradigan vazifasiga k o 'ra ikki xil: sezuvchi 
va harakatlantiruvchi bo'ladi. Neyron har xil shaklga ega (doirasimon, 
yulduzsimon, oval, noksim on va hokazo). Uning hajmi ham turlicha (4- 
130 m ikrongacha) bo'ladi. Boshqa hujayralardan farqi shundaki unda 
m em brana, sitoplazm a va yadrodan tashqari, b itta uzun va bir necha 
kalta o'sim talar ham bor. Uzun o'sim tasi akson, kalta o'sim tasi dendrit 
deb ataladi.
Sezuvchi neyronning uzun o'sim talari orqa va bosh m iyadan chiqib, 
tananing barcha to 'q im a va organlariga boradi va ulardan tashqi-ichki 
m uhit ta ’sirlarini qabul qilib, m arkaziy nerv sistemasiga o'tkazadi.
H arakatlantiruvchi neyronning uzun o'sim talari ham orqa va bosh 
m iyadan chiqib tananing skelet m uskullariga, ichki organlarning silliq 
m uskullariga va yurakka borib ularning harakatlanishini boshqaradi.
21
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Nerv hujayrasining kalta o'sim talari orqa va bosh m iyadan tashqariga 
chiqmaydi. U lar bir hujayrani uning atrofidagi boshqa nerv hujayralari 
bilan bo g 4lab turadi.
Neyrogliya. Bu ham nerv to ‘qim asining tarkibiga kiruvchi hujayra 
b o iib , orqa va bosh m iyadagi nerv hujayralari atrofida joylashadi. Bu 
h u jayralarnin g o ‘sim talari ju d a k o ‘p b o i ib ular m iyadan tash q arig a 
chiqmaydi. Neyrogliya miyaning nerv hujayralarini oziqlantirish vazifasini 
bajaradi.
Organlar va organlar sistemasi
Organ. 
M a ’lum funksiyani bajarishga m oslashgan turli xil hujayralar 
va to ‘qim alar to'plam i organni hosil qiladi. H ar bir organ odam organizmi 
uchun m uhim b o ig a n aniq bir vazifani bajaradi. M asalan, yurak nasos 
s if a tid a a rte riy a to m irla rid a g i q o n n i v en a to m irla rig a o ‘tk a z ib , 
organizm da qon aylanishini ta ’minlaydi. 0 ‘pkalar nafas olish va nafas 
chiqarish orqali organizmning barcha hujayra va to ‘qimalarini kislorod 
bilan t a ’minlaydi. Buyraklar organizmda m oddalar almashinuvi natijasida 
hosil b o ig a n qoldiq m oddalarni tashqariga chiqaradi va hokazo.