Biologiyadan m asala va m ashqlar yechish (botanika): uslubiy qo'llanm a /
GJL
Sbaxraurova^ I.T. Azimov., I .E . K ainalo»., S A X a n a o v x , B.I. Azimov/-Tosh kent:
"JAHON PRINT", 2016.-806.
\ М Л
>
f W & J
T aqrizchifar:
G .T u m u n b o cv a - N lio m iy n o m id a g i T D P U T a b iiy fa n la r fak u ltcti “ B otan ik a” k afcd rasi
m udirl b.f.n. dotscnt
A . Q o ’chqnrov - T V X T X Q T M O I “T a b iiy v a a n iq fa n la r ta’Hmi” k a fcd ra si b.f.n. katta
o 'qitu v ch isi
Biologiyadan masala va m ashqlar yechish'’(Botanika) uslubiy qoMlanmasi oliy
ta ’limning DTS va dasturi talablariga to‘liq mos keladi. Uslubiy qo‘llanm a oliy ta ’lim
muasasalari biologiya
yo‘nalishi talabalari uchun m oljallangan bo’lib,
uslubiy
qo'llanm ada keltirilgan m a’lumotlardan akademik litsey va kasb hunar kolleji hamda
umumiy o ’rta ta'lim maktablari oq itu v ch ilari dars davomida foydalanishi mumkin
Uslubiy qo'llanm a Nizom iy
nomidagi
Toshkent
Davlat pedagogika
univerisiteti o 'q u v - uslubiy kengashining 2 0 )5 yil 10 dekabrdagi 6-sonli qarori bilan
nashrga tavsiya etildi.
2
TCirish
T a’lim tizim ida o ’quvchilar tomonidaii o ‘quv fanini o ‘zlashtiriIganlik
darajasini nafaqat nazariy biiim lar bilan balki olingan bilim lam i tiirli xil sharoitlarda
qo‘llay olish orqali ham belgilanadi. A gar o'quvchi
matematikadan masala
yechishni bilmasa, bu uni matematikani bilmasligini ko'rsatadi. Hatto u barcha
teorem a va qonunlami bilsa ham. Afsuski ko'pchilik bu biologiya fanlari shu
jumladan botanika uchun ham ta ’luqli ekanligini tushunib yetmaydi.
0 ‘quvchilar tomonidan o ‘zlashtirilgan biiimlar, biz o ‘quvchilardan ko‘p talab
qiladigan biologik terminlar miqdori bilan belgilanmaydi, balki ulam i muammoli
vaziyatlarda qo'llay olishi ham hisoblanadi. Botanikadan
ham xuddi matematika,
fizika, kim yo fanlari kabi darsliklar bilan b ir qatorda masala va m ashqlar to'plam i
ham kerak. B u fikr pedagogik jam oa tomonidari ham qoMlab quw atlanadi.
Bu qo‘llanmaning asosiy maqsadi birinchidan o ‘qituvchilar va pedagogika
oliy o 'q u v yurtlarining biologiya yo‘nalishi talabalarini botanikadan h a r xil tipdagi
masalalar va ulam ing ishlash metodikasi bilan lanishtirish, ikkinchidan o (qituvchilar
uchun o ‘quvchilar bilan ishlash jarayonida foydalanish uchun qator masalalarni
taklif etishdir.
U shbu botanikadan masala va m ashqlar yechish uslubiy qo‘llanmada
botanikadan turli hisoblashga doir, taqqoslashga, nazariy v a am aliy jihatdan olgan
bilimlarini
baholashga, kuzatish va eksperimental hususiyatga ega bo‘lgan masala
va m ashqlar keltirilgan. Q o'llanm ada keltirilgan masala va m ashqlar ayni vaqtda
qo‘llanilayotgan o ‘quv dasturi va ishchi dastur ham da darsliklarga nibs ravishda
ishlab chiqilgan. Botanikaning turli y o ‘nalishlaridan keltirilgan m asalalar yechimi
biologik qonuniyatlam i, tabiat inomlaridan to ‘g ‘ri
foydalanish, alohida o ‘simlik
turlari biologiyasi, inson hayotidagi va tabiatdagi ahamiyati ham da ekologiyasini
o ‘ziga xos tomonlarini chuqur o ‘rganish, o ‘sim3iklaming m urofaza qilish sabablarini
to ’g ’ri tushunib yetish imkonini beradi. Shuningdek qo'llanm ada masalalar sharti,
ishlash usullari, yechimlari qisqa holda bayon etilgan v a m etodik ko'rsatm alar
berilgan. Botanikadan m asalalar yechish o ‘quvchilam ing ilmiy dunyoqarashini,
mantiqiy
fikrlashlarini, barcha botanika kursidan olgan bilimlarini mustahkamlash
va rivojlandrish imkonini beradi. Botanikadan m asala va m ashqlar yecha olish -
o 'rta maktab o'quvchilarining am aliy hayotda zarur b o ‘ladigan eng muhim
malakalardan biridir. B a'zan biologik m asalalar degan so ‘zdan, asosan genetika
mavzulari bocyicha yechiladigan m asalalar tushuniladi. To‘g ‘ri genetik m asalalar
biologiya o ‘qitish jarayonida test topshiriqlarini tuzishda
ancha qulay va genetika
o ‘qitish jarayonida m uhim ahamiyatga ega - hayotda ham shunday masalalarga
duch kelinadi. A m m o botanikaga oid m asalalar - botanik tushunchalar, nazariyalar,
qonun, qoidalami mohiyatini ochib beradigan masalalar ham katta amaliy
ahamiyatga ega. B u m asalalar o‘qituvchining o ‘quvchilar nazariy tayyorgarlik
darajasini
ancha
oson
bilish,
o ‘simlik
olami
haqidagi
tasaw urlarini
chuqurlashtirishi, nazariy bilim lam i am aliyotga tatbiq etishi, o ‘quvchilam ing
ilmiy
dunyoqarashini kengaytirish, o ‘quvchilarning biologik tafakkum i rivojlantirishiga
imkon beradi.
з
0 ‘quvchilar botanikadan masala va mashqlami ayrim darslarda emas balki
doim o butun botanika kursini o 'q itish davomida, aniq va m a 'lu m izchillikda ishfab
borgan taqdirdagina o ‘quvchilar m asala ham da m ashqlar
yechish malakalariga
atroflicha ega bo‘lib boradilar. Bu esa o ’quvchilam ing bilish faoliyatini
faollashtirishda m uhim ta’lim -tarbiyaviy aham iyatga ham ega.
