Fuqarolarning huquq va erkinliklarini ta’minlashda sud organlarining o‘rni reja: kirish i-bob

II. QONUNCHILIK VA HUQUQNI QO‘LLASH AMALIYOTINI TAKOMILLASHTIRISHGA QARATILGAN TAVSIYA VA TAKLIFLAR

1.” O‘zbekiston Respublikasining konstitutsiyaviy sudi to‘g‘risida” gi konstitutsiyaviy qonun konstitutsiyaviy qonunga murojaatni ko‘rib chiqish uchun qabul qilish sharti sifatida sudda himoya qilishning boshqa barcha vositalaridan foydalanib bo‘linganligi haqidagi qoida shaxsni idorama-idora yurishga majbur qilib, konstitutsiyaviy sudga murojaat etish huquqidan foydalanishini ma’lum darajada qiyinlashtirgani sababli uni o‘zgartirish, bunda sud orqali himoyalanishning boshqa barcha vositalardan foydalanib bo‘lingan deb hisoblandigan holatlarning to‘liq ro‘yxatini qonunda belgilab qo‘yish taklif qilingan.

2 Eng ko‘p tarqalgan vaziyatlarni tahlil qilish asosida inson huquqlarini sud orqali himoya qilish tizimini takomillashtirish maqsadida da’volarni ( shikoyatlar, talabnomalar va hq.) onlayn tarzda to‘ldirish tizimini joriy etish taklif qilindi. Bu esa yuridik ma’lumoti bo‘lmagan shaxslarga sudga elektron murojaatlarni mustaqil taqdim etish, o‘z talablarin anglash, sudga murojaat qilshning narxi va maqsadga muvofiqligin baholash, buzilgan huquqlarini tiklash bo‘yicha aniq-lo‘nda yo‘riqnomalar olish imkonini beradi. Sud qarorlarning (yoki sud amaliyotning) raqamli bankini shakllantirish to‘g‘risda”gi tavsiyanoma daillar bilan asoslantirilishi lozim. Bu esa sudlarda ishlarning harakatini kuzatish, bekor qilish va sud qarorlarini o‘zgartishi holatlarin tahlil qilish imkonini beradi.
3 O‘zbekiston Respublikasi Sudyalar oliy kengashi huzurida asosiy vazifasi sudyalar ishini va sud qarorlarning sifatini xolisona baholash bo‘yicha mustaqil tizimni joriy etish bo‘ladigan Odil sudlov sifati bo‘yicha kommisiya tuzish taklif qilingan.
4.Inson huquqlarin ta’minlash mexanizmlarini yanada takomillashtirish maqsadida jinoyat protsessida ayblanuvchi ( lekin jabrlanuvchi emas) davlat mablag‘lari hisobidan advokat bilan ta’minlanganligini, ammo fuqarolik jarayonida sud ishtirokchilari bunday huquqq ega emasligin hisobga olgan holda JPKga jabrlanuvchi yozgan arizasi asosida davlat mablag‘lari hisobidan advokat bilan ta’minlash to‘g‘risdagi qoidani kiritish, shuningdek Fuqarolik protsessual kodeksni sud jarayoning huquqlari yoki manfaatlari buzilgan ishtirokchilari uchun bunday imkoniyatni belgilovchi norma bilan to‘ldirish taklif qilingan.
5.Sud qarorlarning kuchi ularning bajaralishi majburiygida namoyon bo‘ladi. Yuridik amalyoitning ko‘rsatishicha, sud qarorlarning anchaginasi qisman yoki uzoq vaqtga kechiktirilib bajariladi yoki umuman bajarilmaydi. Bu holatnig sabablaridan biri – O‘zbekiston Respublikasi Majburiy ijro byurosi organlarning davlat ijrochilari ish hajmining haddan tashqari kaltaligidir. Bu muammoni hal qilish uchun sud hujjatlarini ijro etishning aralash tizimidan foydalanish zarur deb hisoblaymiz.